DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015

Skłonności samobójcze
Diagnoza społeczna 2015 253
Przewaga strategii zadaniowej nad emocjonalną koreluje z wysokością dochodu osobistego (r=0,15). Aby sprawdzić,
czy strategia zadaniowa sprzyja wyższym dochodom, wykonaliśmy analizę regresji, w której zmienną wyjaśnianą była
zmiana dochodu osobistego w trzech okresach – 2009-2015, 2011-2015 i 2013-2015 – a predyktorami były strategia zadaniowa
i wysokość dochodu osobistego w roku wyjściowym. Jak pokazują wyniki zamieszczone w tabeli 5.8.3 istotnie zadaniową
strategię radzenia sobie można uznać za czynnik sprzyjający bogaceniu się.
Tabela 5.8.3. Wyniki regresji liniowej zmiany dochodu osobistego między rokiem pomiaru predyktorów i 2015 r.
Predyktory
Rok pomiaru predyktorów
2009 2011 2013
Beta t p Beta t p Beta t p
Dochód osobisty -0,276 -20,034 0,000
Strategia zadaniowa 0,047 3,425 0,001
Dochód osobisty -0,243 -21,573 0,000
Strategia zadaniowa 0,070 6,216 0,000
Dochód osobisty -0,224 -23,048 0,000
Strategia zadaniowa 0,036 3,667 0,000
N 5013 7657 10371
Skorygowany R 2 0,074 0,058 0,049
5.9. Wsparcie społeczne
Nie zmieniło się w stosunku do początku okresu transformacji ponad 90-procentowe (!) deklarowane poczucie wsparcia
społecznego („Czuję się kochany(a) i darzony(a) zaufaniem”). Jedynie 18 proc. (najmniej od początku transformacji) respondentów
czuje się osamotnionymi wbrew swej woli (zob. tabela 5.9.1). Wsparcie społeczne jest ważną kategorią w psychologii
stresu i radzenia sobie ze stresem. Większość teoretyków skłania się ku hipotezie „buforowej”, która zakłada, że wsparcie
społeczne jest czynnikiem osłabiającym lub zapobiegającym negatywnym skutkom psychologicznym stresu (przyjaciele są
ważni w biedzie) (np. Taylor, 2011; Cohen, Wills, 1985; Schwarzer, Leppin, 1989). Popularna jest jednak także hipoteza
efektu głównego, która mówi, że wsparcie oddziałuje pozytywnie na psychikę zawsze, a nie tylko w warunkach nasilonego
stresu życiowego. Chociaż hipotezy te nie wykluczają się całkowicie, sprawdziliśmy, która z nich jest trafniejsza w odniesieniu
do Polaków: czy respondenci, którzy czują się kochani i darzeni zaufaniem, nie czują się samotni i mają więcej przyjaciół
– lepiej znoszą stres życiowy; czy wsparcie zapobiega negatywnym psychologicznym efektom stresu, czy też niezależnie
od wydarzeń życiowym ludzie cieszący się większym wsparciem są w lepszej kondycji psychicznej.
Okazuje się, że wsparcie mierzone liczbą przyjaciół generalnie wpływa pozytywnie na różne aspekty dobrostanu psychicznego,
jak również łagodzi wpływ stresu życiowego. Skłonności samobójcze narastają a zadowolenie z życia spada wraz
ze stresem życiowym bardziej u osób samotnych niż otoczonych przyjaciółmi. (wykres 5.9.1 i 5.9.2). Liczba przyjaciół jest
piątym po wieku, małżeństwie, nadużywaniu alkoholu i dochodzie na osobę najważniejszym czynnikiem wyjaśniającym
dobrostan psychiczny (zob. tabela 5.3.1). Przyjaciele w podobnym stopniu sprzyjają dobrostanowi psychicznemu u kobiet i
mężczyzn. Zatem lepiej mieć niż nie mieć przyjaciół zarówno w pomyślnych czasach, jak i — zwłaszcza — w biedzie.
Niestety ich liczba ponownie zaczęła spadać do poziomu z przełomu wieków (tabele 5.9.2 i 5.9.3).
Tabela 5.9.1. Odsetek respondentów deklarujących różne przejawy wsparcia społecznego w latach 1991/1992 i 2000-2013
Przejawy wsparcia społecznego
1991/1992
N=4187/3402
2000 r.
N=6403
2003 r.
N=9037
2005 r.
N=8593
2007 r.
N=12211
2009 r.
N=25729
2011
N=26176
2013
N=26088
2015
N=22004
Kochany i darzony zaufaniem
90 90 91 91 92 91 92 91 92
Osamotniony 21 22 19 22 21 21 21 20 18
Źródło danych: lata 1991/1992 — Czapiński, 1998; lata 2000-2013 — Diagnoza Społeczna.
4
3,8
3,6
3,4
Ma przyjaciół
Nie ma przyjaciół
Mały Średni Duży
Stres życiowy
UWAGI: skala skłonności samobójczych jest odwrotnie skierowana: im niższa wartość skalowa tym większa częstotliwość myśli samobójczych; efekty
główne: przyjaciół F(1, 20943)=150,,392, p