DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015

Diagnoza Społeczna 2015 157
respondenta były niewystarczające. Dla lat 2005-2009 i 2007-2011 dysponujemy już pełną informacją dotyczącą podejmowania
aktywności edukacyjnej przez osoby o kwalifikacjach niewystarczających do podjęcia zatrudnienia. Jedynie
około 27 proc. niepracujących z powodu braku odpowiednich kwalifikacji w latach 2005-2009 oraz 2007-2011
było aktywnych edukacyjnie w tym okresie. Jednak największe spadki udziału osób podejmujących jakakolwiek aktywność
edukacyjną wśród niepracujących z powodu braku odpowiednich kwalifikacji zanotowano w okresie 2011-
2013 i 2013-2015, kiedy zmalał on odpowiednio do poziomu 18 proc. i 11 proc.
Podsumowując, wśród osób niepracujących z powodu braku wymaganych kwalifikacji we wszystkich wyodrębnionych
okresach zdecydowaną większość stanowiły osoby o wykształceniu co najwyżej zasadniczym zawodowym,
mieszkające na wsi lub w miastach małych i średnich. Znaczna część z nich nie skończyła 30 lat, a większość nie
podjęła żadnej aktywności, by zmniejszyć deficyt kapitału ludzkiego i podnieść swoje kwalifikacje i umiejętności
zawodowe.
4.9.6.4. Inne przyczyny pozostawania kiedykolwiek bez pracy w latach 2000-2015
Z naszych analiz wynika, że w ocenie respondentów niedostosowanie kwalifikacji do wymagań pracodawcy ma
generalnie niewielkie znaczenie jako przyczyna pozostawania bez pracy. Pojawia się zatem pytanie, jakie znaczenie
mają pozostałe przyczyny. Odwołanie się do tych samych cech demograficzno-społecznych powinno dostarczyć odpowiedzi
na to pytanie. Podobnie jak poprzednio analiza poprowadzona została w okresach: 2000-2007, 2005-2009,
2007-2011, 2011-2013 oraz 2013-2015. Warto zaznaczyć, że respondent mógł wskazać do 3 najistotniejszych przyczyn.
Zgodnie z oczekiwaniami ranga różnych przyczyn jest odmienna dla kobiet i mężczyzn oraz zmienia się dla różnych
grup wieku (tabela 4.9.21).
Wśród podstawowych przyczyn pozostawania bez pracy największe znaczenie miały przyczyny związane w wiekiem:
nauka w najmłodszych grupach wieku, choć znaczenie tej przyczyny w ogólnej strukturze powodów pozostawania
bez pracy stale maleje (17-27 proc. wskazań we wszystkich analizowanych okresach) oraz emerytura w grupach
najstarszych (34-46 proc.), której znaczenie rośnie w analizowanych okresach za wyjątkiem lat 2011-2013. Niezmiennie
stosunkowo często wskazywano na zdrowie (13-16 proc.), a także na trudności ze znalezieniem pracy, które częściej
były wymieniane w okresie 2011-2013 (18 proc.), a w ostatnim okresie 2013-2015 rzadziej (13,3 proc.). Pozostałe
przyczyny były wskazywane przez kilka procent respondentów.
Struktura respondentów niepracujących z określonej przyczyny jest silnie determinowana fazą przebiegu życia w
porównywalnych okresach: wśród niepracujących z powodu nauki dominują osoby młode do 24 roku życia, zaś wśród
niepracujących z powodu emerytury przeważają wyraźnie osoby powyżej 60 roku życia.
Opieka nad dziećmi, zajmowanie się domem czy sprawowanie opieki nad starszymi lub niepełnosprawnymi
członkami gospodarstw są podawane jako powód pozostawania bez pracy właściwie tylko przez kobiety, co wskazuje
wciąż na silne uwarunkowania kulturowe powiązania pracy zawodowej i obowiązków domowych, zwłaszcza opiekuńczych.
Struktura niepracujących według wieku ze względu na trudności ze znalezieniem zatrudnienia jest stosunkowo
równomierna, z pewną przewagą osób w najstarszych grupach wieku (szczególnie w okresie 2013-2015) oraz
najmłodszych, tj. do 24 roku życia, choć w ostatnim analizowanym okresie udział tej grupy wieku spadł. Wśród niepracujących
z powodu kłopotów ze zdrowiem zdecydowanie dominują osoby w wieku powyżej 54 lat.
Ponadto potwierdził się też destymulujący wpływ otrzymywanych świadczeń społecznych, szczególnie w przypadku
osób w wieku 50-59 lat. Ustalenie, jakie świadczenia otrzymywali respondenci i powiązanie ich z pozostawaniem
bez pracy jest jednak niemożliwe, ponieważ nie dezagregowano świadczeń w kafeterii odpowiedzi. Analogicznie
wygląda sytuacja wśród niepracujących z powodu braku chęci do pracy – także w tej grupie dominują kobiety.
Respondentów niepracujących zawodowo w latach 2005-2009, 2007-2011,2011-2013 oraz 2013-2015 zapytano
dodatkowo o warunki, które skłoniłyby ich do podjęcia pracy zawodowej w kraju (tabela 4.9.22). Respondenci mogli
wskazać na dwa najistotniejsze dla nich kwestie. Analiza warunków podjęcia zatrudniania przez osoby niepracujące
jest niezmiernie ważna biorąc pod uwagę stosunkowo niskie wskaźniki zatrudnienia w Polsce, szczególnie dla grup
znajdujących się w mniej korzystnej sytuacji na rynku pracy, a więc - między innymi - kobiet oraz osób starszych.
Około połowa niepracujących kiedykolwiek w latach 2005-2009, 2011-2013, prawie 57 proc. w latach 2007-2011
oraz 60 proc. w latach 2013-2015 nie chciała pracować, co jest wynikiem niepokojącym. Należy wziąć pod uwagę,
że we wszystkich analizowanych okresach około 78-82 proc. osób niepracujących, które nie chcą podjąć pracy, jest
w wieku powyżej 55 lat, z czego znaczna część w wieku emerytalnym 47 (75 proc. mężczyzn, 91 proc. kobiet). Odsetek
wskazań na inne niż wymienione w kwestionariuszu powody wahał się w przedziale 15-22 proc. w analizowanych
okresach. Spośród pozostałych warunków podjęcia pracy możliwość zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy
oraz elastyczny czas pracy podawane były stosunkowo często (odpowiednio 11-13 oraz 9-14 proc.), rzadziej wskazywano
na możliwość wykonywania pracy w domu (7-8proc.).
47
Dla mężczyzn 65 lat, dla kobiet 60 lat. Przyjęliśmy wiek emerytalny, który obowiązywał w momencie, kiedy osoby te dezaktywizowały się
zawodowo.
© Rada Monitoringu Społecznego