Ամենայն Հայոց կաթողիկոսներ. հանրագիտարան
խմբագիր Պ. Հ. Հովհաննիսյան Հրատարակչություն՝ Ս. Էջմիածին Տարեթիվ՝ 2008 Գրքի մասին. Սույն հանրագիտարանը, լինելով Հայոց եկեղեցու պատմության յուրօրինակ արտահայտությունը, միաժամանակ հայոց պատմության համարժեք նկարագիրն է: Կաթողիկոսներից յուրաքանչյուրը, գտնվելով իր ժամանակի հասարակական-քաղաքական կյանքի, մշակույթի, գիտության և այլ բնագավառների ու իրադարձությունների կիզակետում, անշուշտ, կրել է դրանց որոշակի ազդեցությունը ու շատ դեպքերում էլ իր գործունեությամբ ուղղորդել և իր անձով է պայմանավորել պատմության այս կամ այն դրվագը: Մինչ այս հանրագիտարանի ստեղծումը Հայոց կաթողիկոսների կենսագրություններն արտացոլվել են երևելի արանց նվիրված բազմաթիվ հանրագիտական հրատարակություններում և բառարաններում:
խմբագիր Պ. Հ. Հովհաննիսյան
Հրատարակչություն՝ Ս. Էջմիածին
Տարեթիվ՝ 2008
Գրքի մասին. Սույն հանրագիտարանը, լինելով Հայոց եկեղեցու պատմության յուրօրինակ արտահայտությունը, միաժամանակ հայոց պատմության համարժեք նկարագիրն է: Կաթողիկոսներից յուրաքանչյուրը, գտնվելով իր ժամանակի հասարակական-քաղաքական կյանքի, մշակույթի, գիտության և այլ բնագավառների ու իրադարձությունների կիզակետում, անշուշտ, կրել է դրանց որոշակի ազդեցությունը ու շատ դեպքերում էլ իր գործունեությամբ ուղղորդել և իր անձով է պայմանավորել պատմության այս կամ այն դրվագը: Մինչ այս հանրագիտարանի ստեղծումը Հայոց կաթողիկոսների կենսագրություններն արտացոլվել են երևելի արանց նվիրված բազմաթիվ հանրագիտական հրատարակություններում և բառարաններում:
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Ð²Ú ºÎºÔºòàô вÜð²Æî²ð²Ü<br />
ÃÛáõÝ: гïϳå»ë ¸íÇÝÁ, áñ Ýëï³í³ÛñÝ<br />
¿ñ áëïÇϳÝÇ, ¹³éÝáõÙ ¿ñ ³-<br />
ñ³µ³Ï³Ý ëïí³ñ µÝ³ÏãáõÃÛáõÝ áõ-<br />
Ý»óáÕ ù³Õ³ù, áõñ ß³ï ¿ÇÝ, µÝ³Ï³-<br />
ݳµ³ñ, ³ñ³µ ½ÇÝíáñÝ»ñÝ áõ å³ßïáÝ۳ݻñÁ:<br />
²Ûë ¿, ûñ¨ë, å³ï׳éÁ,<br />
áñ ¸³íÇà ² ²ñ³ÙáÝ»óÇÝ Ñ³ëï³ïíáõÙ<br />
¨ ÙÇÝ㨠ÏÛ³ÝùÇ í»ñçÝ ³åñáõÙ ¿<br />
ÍÝݹ³í³Ûñ ²ñ³ÙáÝùáõÙ: гٳӳÛÝ<br />
ÐáíѳÝÝ»ë ¸ñ³ë˳ݳϻñïóáõ`<br />
§Ý»ÕíáõÙ ¿ñ ѻóÝáë µÝ³ÏÇãÝ»ñÇ<br />
ÏáÕÙÇó. Ýñ³Ý ݻջóÇÝ Ý³¨ µ³½áõÙ<br />
³ÛÉ ã³ñÇùÝ»ñ¦: ²ñ³ÙáÝùáõÙ ¸³íÇÃ<br />
² ²ñ³ÙáÝ»óÇÝ Ï³éáõóáõÙ ¿ »Ï»Õ»óÇ<br />
¨ ѳñ³ÏÇó ßÇÝáõÃÛáõÝÝ»ñ:<br />
²ñ³µ³Ï³Ý ˳ÉÇý³ÃáõÙ ùñÇëïáÝ»áõÃÛáõÝÁ<br />
ÃáõÛɳïñí³Í ¿ñ, ë³-<br />
ϳÛÝ ùñÇëïáÝ۳ݻñÇ Ýϳïٳٵ<br />
í»ñ³µ»ñÙáõÝùÁ ѳݹáõñÅáճϳÝ<br />
ã¿ñ: ²Ûë Å³Ù³Ý³Ï ÷ÝïñíáõÙ ¿ñ<br />
Ù³ÑÙ»¹³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ ÃáÕ³Í ¨<br />
ÏñÏÇÝ ùñÇëïáÝ»áõÃÛáõÝ ÁݹáõݳÍ<br />
¸³íÇà áÕÃÝ»óÇ Çß˳ÝÁ: سÝáõÏ`<br />
4 ï³ñ»Ï³Ý ѳë³ÏáõÙ, 705–Ç ³Õ»-<br />
ïÇó Ñ»ïá, »ñµ Ñ³Û Ý³Ë³ñ³ñÝ»ñÁ<br />
³Ûñí»Éáí ëå³Ýí»óÇÝ Ü³ËÇ稳ÝÇ ¨<br />
Êñ³ÙÇ »Ï»Õ»óÇÝ»ñáõÙ, ì³Ñ³ÝÁ`<br />
áÕÃÝÇ Êáëñáí Çß˳ÝÇ áñ¹ÇÝ, ·»-<br />
ñ»í³ñí»É ¿ñ ¨ ѳí³ï³÷áË »Õ»É:<br />
â³÷³Ñ³ë ¹³éݳÉáí` ݳ ï»Õ³-<br />
÷áËíáõÙ ¿ г۳ëï³Ý ¨ í»ñ³¹³é-<br />
ÝáõÙ ùñÇëïáÝ»³Ï³Ý ѳí³ïùÇÝ:<br />
лï³åݹí»Éáí ³ñ³µ³Ï³Ý Çß˳-<br />
ÝáõÃÛ³Ý ÏáÕÙÇó` ݳ ÑÇÝ· ï³ñÇ ¹»-<br />
·»ñáõÙ ¿ ï»ÕÇó ï»Õ, ÙÝáõÙ ÙdzÛݳÏ<br />
¨ ³é³Ýó ÙÇçáóÝ»ñÇ: ú·ÝáõÃÛ³Ý Ñ³-<br />
Ù³ñ ¹ÇÙáõÙ ¿ ¸³íÇà ² ²ñ³ÙáÝ»óáõÝ<br />
¨ ²ßáï ´³·ñ³ïáõÝÇ Çß˳ÝÇÝ,<br />
µ³Ûó í»ñçÇÝÝ»ñë û·Ý»É ã»Ý ϳñá-<br />
Õ³ÝáõÙ: гٳӳÛÝ í³ñùÇ` ϳÃáÕÇ-<br />
ÏáëÁ Ýñ³Ý ѳÝÓݳñ³ñ»É ¿ñ ·Ý³É<br />
³Ý³å³ï ï»Õ»ñ, áñ áõñÇßÝ»ñÇÝ<br />
íݳë ãÉÇÝÇ: ê³ Å³Ù³Ý³Ï ¿ñ áã<br />
ÙdzÛÝ ³ñ³µ³Ï³Ý ½»ÝùÇ Ñ³Õó-<br />
ݳÏÝ»ñÇ, ³Ûɨ` ÇëɳÙÇ ï³ñ³ÍÙ³Ý:<br />
²Ûë ³éáõÙáí ì³Ñ³Ý áÕÃÝ»óáõ ѳí³ï³ñÙáõÃÛáõÝÁ<br />
ùñÇëïáÝ»áõÃÛ³ÝÁ,<br />
»ñµ ÑáõÛë ãϳñ ÷ñÏí»Éáõ, 5 ï³ñí³<br />
ó÷³éáõÙÝ»ñÁ, Ïñ³Í Ý»ÕáõÃÛáõÝÝ»-<br />
ñÁ ³ñ¹»Ý Ýñ³ ϻݹ³ÝÇ Ý³Ñ³ï³ÏÇ<br />
Éáõë³åë³ÏÝ »Ý ÑÛáõëáõÙ: Æ í»ñçá,<br />
ì³Ñ³ÝÁ èáõͳ÷ (ê»ñ·ÇáåáÉÇë)<br />
ù³Õ³ùáõÙ ¹ÇÙáõÙ ¿ ˳ÉÇýÇÝ` ÷áñ-<br />
Ó»Éáí µ³ó³ïñ»É, áñ Ù³ÑÙ»¹³Ï³Ý<br />
ÉÇÝ»Éáõó ³é³ç ùñÇëïáÝÛ³ ÉÇÝ»Éáí,<br />
ÇÝùÁ ÇëɳÙÁ ã¿ áñ ÃáÕ»É ¿, ³ÛÉ ùñÇëïáÝ»áõÃÛ³ÝÝ<br />
¿ í»ñ³¹³ñÓ»É, áñáí<br />
Çñ íñ³ ãåÇïÇ ï³ñ³Íí»ñ ÇëɳÙÁ<br />
ÃáÕÝ»Éáõ ѳٳñ å³ïÇÅÁ: ÐÇß³Ù<br />
˳ÉÇýÁ »ñϳñ ѳÙá½áõÙ ¿ ì³Ñ³Ý<br />
áÕÃÝ»óáõÝ, ËáëïáõÙÝ»ñ ï³ÉÇë, Ç<br />
í»ñçá, ëå³éÝáõÙ, ë³Ï³ÛÝ ³Ýû-<br />
·áõï, ì³Ñ³Ý Çß˳ÝÁ Ññ³Å³ñíáõÙ<br />
¿ ÃáÕÝ»É ùñÇëïáÝ»áõÃÛáõÝÁ: àõà ûñ<br />
µ³ÝïáõÙ áïù»ñÁ Ïá×Õ»ñÇ Ù»ç Ó·³Í<br />
ÙݳÉáõó Ñ»ïá, ÏñÏÇÝ ãÑñ³Å³ñí»Éáí<br />
Çñ ѳí³ïùÇó, ˳ÉÇýÇ Ññ³Ù³Ýáí<br />
·É˳ïíáõÙ ¿ 737–ÇÝ` ²í³· »ñ»ùß³µÃÇ<br />
ûñÁ: î»ÕÇ ùñÇëïáÝ۳ݻñÁ<br />
ÃáÕÝáõÙ »Ý Ýñ³Ý ûï³ñÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ<br />
ݳ˳ï»ëí³Í ·»ñ»½Ù³ÝáóáõÙ, ÇëÏ<br />
ï»ÕÇ ²ëáñÇ »Ï»Õ»óáõ ³é³çÝáñ¹Á<br />
íϳ۳ñ³Ý ¿ ϳéáõóáõÙ Ýñ³ ·»ñ»½-<br />
Ù³ÝÇÝ:<br />
Ð³Û »Ï»Õ»óáõÝ Ù»Í ³í³Ý¹ áõ<br />
ųé³Ý·áõÃÛáõÝ µ»ñ³Í êï»÷³Ýáë<br />
êÛáõÝ»óÇÝ Å³Ù³Ý³ÏÇ Ý߳ݳíáñ Ñá-<br />
·¨áñ³Ï³ÝÝ»ñÇó ¿: лÕÇÝ³Ï ¿ Ù»Ï-<br />
ÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ, óñ·Ù³ÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ,<br />
ß³ñ³Ï³ÝÝ»ñÇ: Î. äáÉëáõÙ »Õ³Í<br />
Å³Ù³Ý³Ï »ñÙ³Ýáë å³ïñdzñùÁ<br />
(715–730) Ýñ³Ý ·Çñ ¿ ѳÝÓÝáõÙ`<br />
¸³íÇà ² ²ñ³ÙáÝ»óáõÝ ÷á˳Ýó»Éáõ<br />
ѳٳñ: ÇñÁ ¹³í³Ý³Ï³Ý µÝáõÛÃÇ<br />
70
Change language