Descargar - Secretaría Xeral da Emigración - Xunta de Galicia

Galegos en América e americanos en Galicia
Unha aproximación á vida cotiá dos emigrantes en América, galegos
ou doutras procedencias, pode resultar un labor sinxelo e complexo ó
mesmo tempo. Sinxelo, porque en realidade a inmensa maioría dos emigrantes
tiveron vidas correntes, que non vulgares, no sentido de que pertencen
a ese colectivo anónimo da chamada xente sen historia, referíndonos
a que a historia oficial xeralmente reduciunos a meros números e fríos
recontos estatísticos. E por outra parte, complexo, debido á abundancia
exitente de fontes de moi diverso carácter, cunhas posibilidades que a
miúdo moitos historiadores a penas explotan. Documentos escritos de distinta
tipoloxía, fontes orais e documentación gráfica proporcionan unha
extraordinaria variedade de pistas para o estudio do cotián 5 .
Os emigrantes, unha vez fóra do seu país, e polo tanto en situación
de inmigración, constitúen nas sociedades receptoras novos grupos étnicos
cunha identidade cultural propia que xa posuían con anterioridade, en
ocasións aínda sen ser conscientes diso. E estamos entendendo aquí por
identidade cultural o que define a forma de ser dun colectivo concreto,
5 Mostras deste tipo de fontes aparecen en X. A. López Taboada: Arxentina: Destino da emigración española
e galega no século XIX e primeira década do XX. Selección de documentos, Unipro Editorial, Vigo,
1992; A. Vázquez González: “Las dimensiones microsociales de la emigración gallega a América: las
funciones de las redes sociales informales”, en M. Llordén Miñambres (Comp.): Estudios Sociales
Iberoamericanos. Acerca de las migraciones centroeuropeas y mediterráneas a Iberoamérica: aspectos sociales
y culturales, Oviedo, 1995; P. Cagiao Vila: Muller e emigración, Xunta de Galicia, Santiago de
Compostela, 1997; R. Soutelo Vázquez: “La emigración gallega a Cuba a través de los documentos
personales: inserción sociolaboral, asociacionismo microterritorial y acción colectiva de los retornados
en la periferia rural de Ourense, 1890-1960”, traballo pertencente ó Proxecto de Investigación
Asociacionismo, identidades colectivas e mobilización sociopolítica na emigración transoceánica. O caso galego
en perspectiva comparada, 1880-1960 (XUGA 21004B97), dirixido polo Prof. X. M. Núñez Seixas.
Por certo que a velada crítica de Soutelo Vázquez ó traballo de A. Vázquez González: “O uso das fontes
personais para o estudio da emigración galega a América (1830-1930: estado presente e perspectivas)”,
en Estudios Migratorios, nº 2, Consello da Cultura Galega, Santiago de Compostela, 1996, débese,
ó meu xuízo, non á “confusión conceptual” do autor, como presenta Soutelo, senón á utilización
por parte de A. Vázquez do termo “fuentes personales”, en lugar de “fuentes nominativas”, utilizado
por outros investigadores. Polo que respecta ás fontes orais queremos destaca-las posibilidades que
ofrece a colección de entrevistas do fondo HISTORGA, recentemente incorporado ó Arquivo
Histórico da Universidade de Santiago (AHUS). No tocante ó material gráfico, resultan de interese
entre outras: G. Allegue (Coord.): Galegos: as mans de América, Nigra, Vigo, 1992; X. Nogueira:
Emigración, emigrantes e emigrados. A súa dimensión no cine galego e a súa utilización polo cine español.
Conferencia dictada no Consello da Cultura Galega en 1998 polo autor, a quen agradezo o envío do
texto escrito.
117