Descargar - Secretaría Xeral da Emigración - Xunta de Galicia

Galegos en América e americanos en Galicia
que tomou Estebo na Coruña, para dirixirse a Cuba (do que non dá detalles
sobre a nacionalidade ou compañía) sinala que había que comer “sin un tallo
pra sentarse” 23 . Eladio Marzabal, pola súa parte, tomou en 1921 unha pasaxe
en terceira no barco Zelandia, que partiu da Coruña con destino a Cuba 24 , di
que o que menos lle agradou foi que non houbese mesas para comer; dicía
que había que recolle-la comida nunha taquilla e cada cal íase coa súa a sentar
onde boamente puidese. Esta carencia parece que se rexistraba nas diferentes
compañías navieiras con independencia da súa nacionalidade. Dende
logo verificábase nos barcos españois, coma o evidencia o testemuño de
Antón Crestar, quen en 1909 colleu o vapor Oriana (pertencente á
Compañía do Pacífico, segundo Consuelo Naranjo 25 ) no porto da Coruña
rumbo a Montevideo. Na súa memoria autobiográfica deixou constancia de
que “había que ir busca-la comida á cociña, pois non había comedor nin
mesas (...)” 26 . ¿Onde comían, entón? Unha posibilidade era dar conta do rancho
na cuberta do buque, aínda cando o tempo non fose bo:
(...) cada un acomodábase pola cuberta como puidese. Cando chovía, poñíannos
uns toldos para que nos mollásemos o menos posible (...). A xente pasaba o tempo
tirada na cuberta, xeralmente xogando ás cartas. 27
A isto refírense tamén outros autores 28 , os cales sinalan que algúns
barcos tiñan sobre a cuberta asentos portátiles e mesas a onde tiñan que
se desplaza-los propios emigrantes levando a súa comida. Cando os pasaxeiros
eran numerosos non todos atopaban cabida nas mesas. E non debía
ser algo infrecuente que a pasaxe estivese ó completo ou que incluso superase
a cantidade teórica de pasaxeiros admisibles, coma o poñen de manifesto
as multas impostas en 1918 á Compañía Trasatlántica con motivo do
23 Xosé Lesta Meis, op. cit., p. 137.
24 Entrevista realizada por Roberto Vila y García a Eladio Marzabal Murillo, que emigrou a Cuba primeiramente
en 1921, con quince anos, e novamente en 1923. Fondo HISTORGA.
25 Esta autora ofrece unha lista de compañías navieiras, coas súas rutas correspondentes. Cfr. Consuelo
Orovio, op. cit., p. 73.
26 Memoria autobiográfica de Antón Crestar, op. cit., p. 193.
27 Ibíd.
28 José Manuel Azcona Pastor et al., op. cit., p. 174.
25