Descargar - Secretaría Xeral da Emigración - Xunta de Galicia

304
condicións favorables acaecidas coa chegada do Porfiriato, xa que a
“cadea dormida”, agás en coxunturas moi breves e anos puntuais, non
puido saír do seu letargo nas duras condicións que atravesaron os españois
e o país no seu conxunto na difícil travesía deses 55 anos posteriores á
independencia.
A última hipótese consiste en que os primeiros emigrantes galegos
chegaran a México e en menor medida e máis tardiamente ao Estado de
Puebla, directamente e motu proprio, ou ben reemigrando despois dunha
experiencia migratoria previa ou dunha estadía máis ou menos prolongada
en Cuba, de tanto arraigo e tradición na emigración galega desde
mediados do século XIX, os Estados Unidos ou mesmo en Arxentina,
Uruguai e noutros países americanos.
Esta hipótese é probablemente a máis funcional para explicar a chegada
dos pioneiros que se asentarían inicialmente no vello eixe colonial
Veracruz-Ciudad de México, e responde a esa posible chegada dos primeiros
inmigrantes do tempo da II Revolución Industrial dende os portos
galegos, unhas veces como viaxeiros temporais, representantes de compañías
fabrís, corredores de seguros, axentes viaxeiros, comisionistas, vendedores
ou comerciantes, nos peores casos como polizóns, sobre todo desde
os portos da Coruña e Vigo, ou desde unha primeira experiencia migratoria
en Cuba, Arxentina ou os Estados Unidos.
Esta última hipótese é a que ten máis visos de converterse en maioritaria
para o gotexo dos pioneiros, pois aínda que a emigración española
e galega cara a México é sempre moi minoritaria, respondendo a ese
modelo cualitativo estudiado por Lida, sabemos tamén que non se detivo
nunca, incluso nos convulsos anos da descolonización e afianzamento
decimonónicos, o que se pode corroborar polos datos e indicios que paso
a expoñer.
En primeiro lugar pola cifra de 1.546 inscritos entre 1837 e 1842
aportada por Pi-Suñer quen considera que a realidade dos chegados debeu
duplicarse tendo en conta que moitos non se rexistraban24 . A creación de
24 Antonia Pi-Suñer Llorens: “Negocios y Política a mediados del siglo XIX”, Una Inmigración
Privilegiada privilegiada, comerciantes, empresarios y profesionales españoles en México en los siglos XIX y
XX, Compilación de Clara E. Lida, Alianza América, Madrid, 1994, p. 76.