Descargar - Secretaría Xeral da Emigración - Xunta de Galicia
Descargar - Secretaría Xeral da Emigración - Xunta de Galicia
Descargar - Secretaría Xeral da Emigración - Xunta de Galicia
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Galegos en América e americanos en <strong>Galicia</strong><br />
estaba esboza<strong>da</strong> anteriormente na propia Península, como <strong>de</strong>nuncia a propia<br />
elite intelectual <strong>da</strong> colectivi<strong>da</strong><strong>de</strong> galega, que indica que se trata <strong>de</strong><br />
tópicos e imaxes ofensivas traspasa<strong>da</strong>s a América polos españois:<br />
Llevado por castellanos y an<strong>da</strong>luces el <strong>de</strong>nigrante concepto, fructificó en las que fueran<br />
colonias españolas <strong>de</strong> América, más ó menos según el predominio <strong>de</strong> aquellos colonos<br />
sobre los <strong>de</strong>más; y cuantas veces se apenó el ánimo <strong>de</strong> indignación y tristeza al presenciar<br />
aquí, en Buenos Aires, como cualquier representante <strong>de</strong> las razas humanas inferiores,<br />
indio, negro ó mestizo, escupía al rostro <strong>de</strong> un español, fuese cualquiera la región<br />
á que pertenecía, la palabra gallego, sola o con cierto aditamento pornográfico y mal<br />
oliente, con tono <strong>de</strong>l más profundo <strong>de</strong>sprecio, atreviéndose á ello con más razón los mismos<br />
<strong>de</strong>scendientes <strong>de</strong> españoles y aun <strong>de</strong> otros inmigrantes extranjeros, y no ya individuos<br />
pertenecientes á las bajas capas sociales, sino á las que se dicen cultas (...). 8<br />
Esta imaxe <strong>da</strong>rá lugar á proliferación dos famosos chistes <strong>de</strong> galegos,<br />
que xa aparecen na prensa <strong>de</strong>s<strong>de</strong> mediados do século XIX 9 , profusión que<br />
leva a autores como J. Sagastume a sinalar que “cuentos graciosos relativos<br />
a los fámulos gallegos hay a montones y en la generali<strong>da</strong>d <strong>de</strong> los casos<br />
son pálidos ante la reali<strong>da</strong>d” 10 .<br />
Pero esta visión adquirirá unha especial importancia na literatura<br />
popular, entre a que imos <strong>de</strong>staca-lo sainete crioulo, xénero teatral con<br />
gran vigor no primeiro tercio do século XX, que axu<strong>da</strong>ra a construír e<br />
divulgar un arquetipo do inmigrante e do galego entre as clases populares.<br />
Estas obras tiveron gran difusión durante o primeiro tercio do século XX<br />
e non se limitaban ás meras representacións teatrais, senón que se difundían<br />
a través <strong>de</strong> numerosas publicacións <strong>de</strong> gran tira<strong>da</strong>, como La Escena-<br />
Revista Teatral, El Teatro Nacional, Bambalinas-Revista teatral, El Teatro<br />
Universal, Argentores, Selección Teatral, etc.<br />
8 F. Martínez Santra<strong>da</strong>n: “¡Gallego!”, en Almanaque Gallego, 1904, p. 37. Cfr. X. Alonso Montero, op.<br />
cit., que recolle as diferentes acepcións negativas dos galegos en autores españois, libros <strong>de</strong> viaxeiros,<br />
diccionarios, etcétera.<br />
9 Véxase J. C. Moya: “Parientes y extraños: actitu<strong>de</strong>s hacia la inmigración española en la Argentina en<br />
el siglo XIX y comienzos <strong>de</strong>l XX”, en Estudios Migratorios Latinoamericanos, nº 13, 1989, pp. 499-523,<br />
que recolle chistes sobre galegos aparecidos en El Nacional con <strong>da</strong>ta do 23 <strong>de</strong> xullo <strong>de</strong> 1862, cando<br />
aín<strong>da</strong> a inmigración non revestía o carácter masivo <strong>da</strong>s déca<strong>da</strong>s posteriores.<br />
10 J. P. Sagastume: La inmigración. Su influencia en el país, La Plata, 1916, p. 46. Para o caso cubano existe<br />
unha situación moi similar: “Antes veían a un negro con un gallego compartiendo un plato y cantaban<br />
aquello <strong>de</strong>: un gallego está comiendo / con un negro en compañía / o el gaito le <strong>de</strong>be al negro<br />
/ o es <strong>de</strong>l negro la comía”. M. Barnet: Gallego, Alianza Editorial, Madrid, 1981, p. 99.<br />
195