Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Fuzulî’nin flu k›t’as› da Âfl›k Çelebi’ye<br />
göre flarâb-› hofl-güvâr gibi selîs ve<br />
âbdâr’d›r.<br />
Gûyiyâ bu çeflme bir sakka durur<br />
Râh-› Hakda teflne eyler cüst u cû<br />
Lülesi anun dehendür su dili<br />
Dil döker her kimse olsa rû-be-rû<br />
Su gibi ezberlemifl okur revân<br />
Mâcerâ-y› dehri her dem sû-be-sû<br />
Önine kim gelse dir târîh içün<br />
Hüseyin ile Hasan è›flk›na su<br />
Bu tarih k›tas›nda çeflmenin susayanlara<br />
su da¤›tan bir sakaya benzetilmesi,<br />
cüst-u-cû, rû-be-rû, sû-be-sû kafiyeleriyle<br />
suyun adeta çeflmeden âhenkle<br />
fl›r›l fl›r›l ak›fl›n›n hissettirilmesi yani<br />
mana ile fleklin uyumu, dil dökmek ve su<br />
gibi ezberlemek deyimlerinin ifadeyi zenginlefltirmesi<br />
fliiri ak›c› k›lm›flt›r.<br />
Selâset (-efl’âr, -fli’âr,-nümâ), selîs (i<br />
dilkefl, -zîbâ), Ahdî’de de ak›c›l›k manas›ndad›r.<br />
Mehemmed Pafla: El-hak selâset-i<br />
eflèâr ve letâfet-i güftârlar› mâ-i cârîvâr<br />
bir mertebede selîs ü revân ve mahsûr-›<br />
çeflme-i hayvândur. Hükmî’nin flu<br />
üç beyti de selîs-i zîbâ’d›r:<br />
T›fl-› dil kaddin görüp ‘›flka elifden bafllad›<br />
Rabbi yessir lâ tüassri Rabbi temmim bi’l-hayr<br />
Gam u gussa elem hicrân figân u mâtem ü hasret<br />
Biflirdi bagrum› cânâ kebâb itdi yidi zahmet<br />
Naèl kesdüm bedende hemçü kamer<br />
Tab›ku’n-naèli bi’n-naèl didiler (Solmaz 1995:163-<br />
164)<br />
Bu beyitlerin ikisi Gelibolulu<br />
Âlî’nin Künhü’l-ahbâr’›nda da geçmektedir.<br />
Ancak Âlî beyitleri güzîde olarak<br />
tavsif etmektedir (‹sen 1994:302).<br />
Mevzûn kelimesi sadece Ahdî’de<br />
vard›r ve fliir örne¤i mevcut de¤ildir.<br />
fiemsî-i Divânî: Farsî gazelleri bî-hadd ü<br />
Millî Folklor, 2003, Y›l 15, Say› 60<br />
bî-ma’nâ edâlar› lâ-yuèaddur. Ahyânen<br />
nazm›nda bir m›sraè yahud bir beyt-i<br />
mevzûn u maènâ bulunursa flüphe vü flâyibe<br />
yok ki an› gayrden sirkat itmifl (Solmaz<br />
1995:146).<br />
XVI. as›r tezkirelerinde Edâ ve elfâz<br />
fliir de¤erlendirmelerinde geçmez. Ad›<br />
geçen tezkirelerde, selîs, selâset, mevzûn<br />
kelimeleri d›fl›nda baflka s›fatlar da<br />
âhengle tam örtüflmese bile âhenge yak›n<br />
manada kullan›l›r. Bunlardan baz›lar›<br />
âbdâr, güzîn, güzîde, ceste, garrâ,<br />
nefîs, hûb, latîf, letâfet-flièâr, fesâhat, zarîf,<br />
nazikâne ve rakîk’tir. Bu s›fatlar içinde<br />
anlam olarak di¤erlerinden daha<br />
farkl› oldu¤u için âbdâr üzerinde durmak<br />
istiyoruz.<br />
Âbdâr’›n sözlük manas› sulu, taze;<br />
parlak; sa¤lam vücutlu; nükteli; zarif,<br />
güzel; hofl; su veren hizmetçi’dir. Tespitlerimize<br />
göre âbdâr s›fat› selîs veya selâset<br />
kelimelerinden biraz daha genifl anlamda<br />
kullan›lm›fl olmakla beraber<br />
âhengi belirten s›fatlardan biridir. Âbdâr,<br />
orijinal söylenmifl ifadeler için de<br />
kullan›l›r.<br />
Talibâ saèy-› belîg it kûy-› yâre var›gör<br />
Cân› cânâne virüp terk eyle yog› var› gör<br />
Kûy-› dil-berden geç ey zâhid kemâle tâlib ol<br />
Ârzû-y› cenneti ko cehd idüp dîdâr› gör<br />
Çeflm-i dil-ber h›flm ile uflflâk› katl eyler dime<br />
Mürdeler ihyâ iden laèl-i Mesih-âsâr› gör<br />
Zülf-i dil-ber halka halka rûy-› yâr üzre yatur<br />
Ser-te-ser k›lm›fl ihâtâ genc-i hüsni mâr› gör<br />
Zehr-i kahr›ndan ne gam ‘uflflâka aèdânun dilâ<br />
Lutf eyle èÂfl›ka flîrîn fleker-güftâr› gör<br />
fiâh-› ›flk emrin koyup gel ‘akla uyma ey Selîm<br />
fiahne buyrug› nedür hükm eyle sen hünkâr› gör<br />
(K›l›ç, 1994:CXXXIV)<br />
fiiirde gör redifi, cân›-cânâne/ cennet-cehd/<br />
hükm-hünkâr/ uflflâk-flîrîn-flekker<br />
gibi ayn› sesleri bar›nd›ran kelimelerin<br />
ardarda kullan›m›, bir baflka deyiflle<br />
http://www.millifolklor.com 113
Change language