MİLLİ FOLKLOR 60. Sayı (Pdf)

Millî Folklor, 2003, Y›l 15, Say› 60
ya’n›n baz› kesimlerinde k›rm›z› gelinlik
giymifl han›mlar oldu¤u k›na örtülerinin
k›rm›z›dan yap›ld›¤› gözönüne al›n›rsa,
“Türk’ün gözü aldad›r” atasözünün as›l
anlam› anlafl›lm›fl olur. Ancak ‹slamiyet’le
birlikte duvak genç k›zl›¤›n, bekâretin
sembolü say›lm›fl; hatta bâkire olmayan
bayanlar›n duvak takmalar› ay›p
bile say›lm›flt›r. Günümüzde ikinci kez
evlenen kad›nlar›n “gelinbafl›” olarak
tülden örtü yerine az süslü bir bafll›k ya
da çiçek takmalar›n›n sebebi budur.
Bugün ekonomik ve kültürel iliflkilerin,
göçlerin vb. büyük bir rol oynad›¤›,
özellikle yabanc› büyük ülkelerle aram›zda
geliflen bu hareketli durum hayat›m›z›n
her safhas›nda oldu¤u gibi, dü-
¤ün merasimimizin bu aflamas›nda da
etkisini hissettirmektedir. Nitekim
uzunca bir dönem önemini koruyan “bekâret”
meselesi bu gün bilhassa kültürel
de¤iflimin h›zl› olarak seyretti¤i büyük
flehirlerimizde ve bat› ile temas› fazla
olan yerleflim merkezlerimizde eski cazibesini
yitirmifl durumdad›r. Bu sebeple
“gelinin bâkireli¤inin bir simgesi” olarak
“duvak” (veya bafl ba¤lama) töreni de giderek
tarihe kar›flmakta; duvak ad› sadece
“gelin bafl›”n› ifade eden bir kavram
niteli¤ini kazanmaktad›r. Bir anlamda
“gelinin yüz akl›¤›n›” ifade edilen bu uygulama
günümüzde eski önemini kaybetmifl
görünmektedir. Bütün bunlara
ra¤men baz› yörelerimizde halâ uyguland›¤›n›
gördü¤ümüz bu gelene¤in uzak
ve yak›n tarihimizi günümüze tafl›yan,
bir döneme damgas›n› vurdu¤u bilinen
de¤er yarg›lar›m›zdan biri olmas› dolay›s›yla
araflt›rmalar›m›z› o yönde yo¤unlaflt›rd›k.
O nedenle Anadolu, Trakya ve
Orta Asya Türk Cumhuriyetleri’nin çeflitli
kesimlerinden gelmifl ö¤rencilerimizden
k›rk sekizinin yapt›klar› derlemelere
bakarak “duvak”›n günümüzdeki
durumunu, çeflitli yönlerden de¤erlendirmeye
çal›flt›k. Bu arada incelemeye
çal›flt›¤›m›z bu hususlar›n yanlar›na da,
makalenin sonuna ald›¤›m›z ve kaynak
kiflilere verdi¤imiz numaralar›, bunlardan
ald›¤›m›z bilgi numaralar› olarak
kaydetti¤imizi belirtmek istiyoruz.
Elde etti¤imiz bilgilere göre:
*Araflt›rma yapt›¤›m›z yörelerden
[Marmaris- Merkez (43), Marmaris- Osmaniye
Köyü (31)], [Ödemifl-Yeniceköy
(42), Demirci Köyü (35), Klavuzlar Köyü
(21)], [Bergama (3)], [Üsküp-Dirjilova
Köyü (40)], [Kütahya (41)], [Rize-Çayeli-
Uzundere köyü (39)], [Manisa (38) Akhisar
(12)], [Sancakl›-Bozköy (4), Merkez
(1), Caherfak›l› (23)], [Edirne-Keflan
(37)], [Çank›r›-Baykufl Köyü (36)], [Tunceli
(34)], [‹zmir-Torbal› (33), Merkez
(18)], [Mardin (32)], [Bal›kesir-Band›rma
(30,28)], [Tarsus (29)], [Denizli-Merkez
(27), Zeytin Köyü (7)], [Eskiflehir-
‹nönü (26)], [‹skenderun-Hatay (25),
Yaylada¤› (10)], [Afyon-Merkez (22),
Sand›kl›-Yavafllar Köyü (14)], [Tire-Küçükkale
Köyü (20)], [Silistre (6)], [Ni¤de-
Kemerhisar (19)], [Sivas-Ortaköy (17),
Sark›flla (8)], [Bursa (13)], [Trabzon-
Merkez (9)], [Konya-Seydiflehir-Bahçe
(2)], [Nevflehir-Uçhisar Köyü (5)]ünden
ekseriyetinde tespit etti¤imiz bu “duvak”
e¤lencesi “gelene¤i”ne Bergama (3), Akhisar
(12), Band›rma (28), Ortaköy-fiark›flla
(17), Alaflehir-Merkez (16) ve Caberfak›l›
(23)’da rastlayamad›k.
*Araflt›rmam›z sonucunda “duvak
gelene¤i”nin farkl› yörelerde de¤iflik adlarla
an›ld›¤›n› da tespit etmifl bulunuyoruz.
Nitekim Sivas’›n fiark›flla ilçesinde
(8), Afyon’a ba¤l› Sand›kl› ‹lçesi’nin
Yavafllar Köyü’nde (14), Manisa’ya ba¤l›
Demirci Kasabas›’n›n K›lavuzlar Köyü’nde
(21, Eskiflehir’in ‹nönü yöresinde
(26), Tarsus’ta (29), Ödemifl’in Demirci
94 http://www.millifolklor.com