Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
çuklu döneminde, Mevlânâ’n›n cenazesine<br />
farkl› dinlerden kiflilerin kat›ld›¤›n›<br />
biliyoruz (Köprülü, 1972, 110). Balkanlarda<br />
yap›lan ya¤mur dualar›na Müslümanlarla<br />
birlikte gayrimüslimler de kat›lm›fllard›r.<br />
Yine Balkanlarda kilisesi<br />
bulunmayan köylerde H›ristiyanlar bayram<br />
namazlar›nda caminin d›fl›nda bekler<br />
ve imam›n duas›na “amin” derlerdi.<br />
Duadan sonra imama: “Bizim dinimiz<br />
ayr› olsa da Allah’›m›z birdir, bizim için<br />
de dua et,” dedikleri görülür (Önal,<br />
1996a:176-23). Farkl› dinlerden olanlar<br />
birbirlerinin cenazelerine kat›l›r ve ac›lar›n›<br />
paylafl›rlar (Önal, 1998:259).<br />
Küfür akflam› törenlerinde, farkl›<br />
dinlerin mensuplar›, birbirlerinin bayramlar›na<br />
karfl› birtak›m koruma tedbirleri<br />
alm›fllard›r. Paskalya Bayram›<br />
Türkler için küfür olarak alg›lan›rd›. H›d›rellez<br />
bayram›nda da H›ristiyanlar<br />
birtak›m tedbirler al›rd›.<br />
Gelene¤in gerek Balkanlarda, gerek<br />
Anadolu’da bir zamanlar canl› bir flekilde<br />
uyguland›¤› görülür. ‹stiklâl Harbi<br />
sonras›, Lozan Antlaflmas›yla (24 Temmuz<br />
1923) Türkiye ile Yunanistan aras›nda<br />
mübadele gerçekleflir. Böylece<br />
Türkiye’de demografik dengeler yeniden<br />
flekillenir. Ulus-devletlerin kurulmas›yla<br />
farkl› dinlerden ve ›rklardan insanlar›n<br />
eskisi gibi bir arada yaflama flanslar›<br />
azal›r. Karfl› tedbirleri içeren eski gelenekler<br />
de önemli ölçüde unutulur ve zamanla<br />
kaybolur.<br />
Konu üzerinde, hem Balkanlarda<br />
hem de, Türkiye’de birtak›m tespitler<br />
yap›lm›flt›r. Romanya’da gelene¤e, “küfür<br />
akflam›”, Bulgaristan’da “köfür akflam›”<br />
ad› verilir. Türkiye’de (Afyon, Eskiflehir,<br />
Manisa ve Mu¤la’da) ise gelene¤e<br />
genellikle “gâvur küfrü” denir. Mu¤la’da<br />
gelene¤i befl kifli “gâvur küfrü,” iki kifli<br />
“k›z›l yumurta bayram›,” bir kifli “gâvur<br />
Millî Folklor, 2003, Y›l 15, Say› 60<br />
bayram›” olarak adland›rm›fl, bir kifli ise<br />
sadece “küfür” demifltir.<br />
K›z›l yumurta bayram› ifadesi, gelene¤in<br />
zaman› konusunda belirleyici olur.<br />
Bu zaman Paskalyaya denk düfler.<br />
I- BALKANLARDA<br />
A- Romanya’da: Gelenek Romanya’da<br />
1935’li y›llara kadar çok canl› bir<br />
flekilde sürdürülür. H›ristiyanlar Türklerin<br />
ateflten atlama nedenlerini ö¤renince,<br />
siz bizim bayram›m›z› yak›yorsunuz<br />
diye, Türklerin kulland›klar› su kuyular›na<br />
domuz lefli atarlar. Bu tür gerginliklerden<br />
sonra, küfür akflam› uygulamalar›<br />
terk edilir.<br />
Uygulamalar aras›nda, eski inan›fllar›n<br />
kal›nt›lar› olan dikenler tak›nmak,<br />
atefl üzerinden atlamak, meskun yerlerin<br />
etraf›na dar› dizmek veya kül dökerek<br />
kötülüklerden korunmaya çal›flmak,<br />
k›rlarda gezinmek gibi korunma tedbirlerinin<br />
yan› s›ra, ‹slâmî bir ritüel olarak<br />
hayvanlar›n kulaklar›na sûreler okumak<br />
da bulunmaktad›r (Önal, 1996b:<br />
696-698).<br />
B- Bulgaristan’da: Gelenekle ilgili<br />
“Köfür Akflam› Ateflten Atlama” bafll›¤›<br />
alt›nda bir paragrafl›k bilgi buluyoruz.<br />
Bulgaristan’›n Kocabalkan köylerinde<br />
Paskalya Yortusu (k›z›l yumurta) zaman›,<br />
Türk gençleri akflam hava karard›¤›<br />
zaman köyün belirli alanlar›nda toplan›r<br />
eski çiten, saman gibi kolay tutuflan fleyleri<br />
yakarlar. Sonra da üzerlerinden atlarlar.<br />
Bu uygulamayla H›ristiyanlar›n<br />
oruçlar›n› veya perhizlerini yakt›klar›na<br />
inan›rlar (Kesiko¤lu, 1973: 245).<br />
II- TÜRK‹YE’DE<br />
Türkiye’de dört ayr› flehirde gelene-<br />
¤e rastlanm›flt›r. Bunlar Afyon, Eskiflehir,<br />
Manisa ve Mu¤la’d›r.<br />
1- Afyon’da gelene¤e “gâvur küfrü”<br />
http://www.millifolklor.com 129
Change language