You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Millî Folklor, 2003, Y›l 15, Say› 60<br />
lar devam eder. Bütün bu güzellik tasar›mlar›nda<br />
güzelli¤in nesnel temel ilkelerine<br />
belli bir oranda uyulmufltur. Tabii<br />
buna ideal oran diyemeyiz, zaten güzelli-<br />
¤in tesbitinde ideal oran yoktur, güzel<br />
daha güzel, daha daha güzel vard›r. Güzellik<br />
nisbi bir de¤er kategorisidir.<br />
Boynu uzun bidevi at<br />
A¤ay›ldan tümen koyun<br />
Kaytabandan k›z›l deve<br />
Altun bafllu ban iv<br />
Kigni kufllu cübbe (s.83)<br />
Hikayelerde bir di¤er güzellik tasar›m›<br />
ise, ifllevselli¤e dayanan güzellik ve<br />
yüceliktir. En ideal ifllevini, fonksiyonunu<br />
yerine getiren nesne, insan güzeldir<br />
veya yücedir. Hikayelerin bafl›ndaki yücelik<br />
ideal ifllevselli¤e endekslenmifltir.<br />
Kad›n dizin bas›p evinde oturursa, evine<br />
sad›ksa görklü yücedir. ‹fllev, dizin bas›p<br />
evinde oturmakt›r. Ana çocuklar›na bakarsa<br />
yücedir. ‹taatkar deve yücedir.<br />
Kardefl seviyorsa yücedir. Bütün bu tasar›mlar<br />
estetik ideal biçimleri okuyabilen<br />
zengin bir muhayyilenin mahsülüdür.<br />
Hem Dede Korkut da, hem de bunlar›<br />
yaz›ya geçen flah›sta bu nitelik izlenir.<br />
Dede Korkut tabiatta olan güzelli¤in<br />
peflindedir, fizik matematik ya da biyolojik<br />
yasalara göre bir güzellik anlay›fl›<br />
yok.<br />
Görkem ve haflmet yücenin efl anlaml›s›<br />
olan iki kelimedir. Dirse Han hikayesinde<br />
görkemlilik de ideal olan›n bir<br />
baflka yan›n› gösterir. “Dirse Han kalkuban›<br />
yirinden örü turup k›rk yigidin boyuna<br />
alup Bay›nd›r Hanun sohbetine gelür<br />
idi. “(s. 78) “Kalkuban› Han Bay›nd›r<br />
yirinden turm›fl, bir yere a¤ ota¤ bir yire<br />
k›z›l ota¤ bir yire kara ota¤ dikdürmüfl,o¤ulluyu<br />
a¤ ota¤a k›zluy› k›z›l ota-<br />
¤a, o¤l› k›z› olmayan› kara ota¤a kondurun<br />
kara kiçe alt›na döflen, kara koyun<br />
yahn›s›ndan önine getürün, yir ise yisün,<br />
yimez ise tursun gitsün.”(s. 79)”Ba-<br />
y›nd›r Hanun bir bu¤as› var idi, bir dah›<br />
bu¤ras› var idi. Ol bu¤a kat› tafla buynuz<br />
ursa un gibi ügidürdi. Bir yaz›n bir güzin<br />
bu¤ay ile bu¤ray› savafldururlar idi. Bay›nd›r<br />
Han kal›n O¤uz bigleriyle temaflaya<br />
bakar idi, teferrüc ider idi. “(s.<br />
81)Bu haflmetli ve görkemli görünüflleri<br />
ço¤altabiliriz. Görkem ruhsal doygunlluk,uyumlu<br />
bir denge ve büyülenme<br />
duygusu, hayranl›k ve dinamizm, tap›nma<br />
hislerini harekete geçirir.Bütün bu<br />
sa¤l›kl› insan özellikleri Dirse Han hikayesinin<br />
insan, tabiat ve iliflkilerine hakimdir.<br />
Çürümeye, dejenereye tahammül<br />
edilmez.<br />
Dolayl› güzel üretme flekli ise tezatlarla<br />
elde edilir. Hikayenin temel kurgusu<br />
iyi kötü tezad›na göre kurulmufltur.<br />
Kara ota¤, a¤ ota¤ tezad›, hikayenin bütününe<br />
hakim bir sembol gibidir. Hikaye<br />
bu iki ota¤›n aras›nda oluflmufltur, simgesel<br />
olarak. Dirse han›n kara ota¤da<br />
bafllayan hikayesi ak ota¤da son bulur.<br />
Hikayenin bafl› kara, sonu ise akt›r. Tezat<br />
hayat›n h›z›n› veren fiziksel ve felsefi<br />
bir ö¤edir. Kara ota¤, ak ota¤ tezad›,<br />
ile iyi evlat kötü evlat tezad› hikayenin<br />
h›z›n›, hareketlili¤ini ve gerilimlerini<br />
üretir. Dede Korkut bilerek bilmeyerek<br />
bu tezad›n sonunda elefltirel olarak elde<br />
edilen güzellik ve huzura var›r. “Hanlar<br />
han› Han Bay›nd›r o¤lana biglik verdi,<br />
taht virdi”(s. 94)<br />
Çal›flmam›zda Dede Korkut hikayelerinin<br />
özellikle, Dirse Han Hikayesinin<br />
teknik ve estetik nitelikleri üzerinde<br />
durduk.<br />
Bibliyografya<br />
Ergin, Muharrem, Dede Korkut Kitab›, TD K, Ankara<br />
1997<br />
Hoffman, and Patrick D Murphy,Essential of the Teheory<br />
of Fiction,London 1996<br />
Lings, Martin, Shakespeare’nin Kutsal Sanat›, ‹stanbul<br />
2001<br />
Sena, Cemil Estetik,‹stanbul 1978<br />
Tunal›, ‹smail, Estetik, ‹stanbul 1983<br />
56 http://www.millifolklor.com
Change language