Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ere vahiy getiren mele¤in flekli flöyledir,<br />
böyledir konusunda tart›flmak sizi<br />
dinden ç›karmaz. Hatta Allâh›n varl›¤›na<br />
inand›ktan sonra, onun s›fatlar› hakk›nda<br />
tart›flmak da sizi dinden etmez,<br />
önemli olan onun varl›¤›na imand›r. Birçok<br />
mezhep iflte bu gibi konulara dayal›<br />
olarak ortaya ç›km›flt›r. Kuran-› Kerim<br />
toplumlar ve insanlar›n anlay›fl seviyelerine,<br />
bak›fl aç›lar›na göre flekil kazan›r.<br />
‹flte bu flekle biz, mezhep diyoruz. Kuran-›<br />
Kerim ve sünnetin belli bir kifli,<br />
kurum, kurulufl veya toplum taraf›ndan<br />
kavrama anlay›fl› ve anlat›l›fl flekli mezheptir.<br />
Onun için mezheplerin varl›¤›<br />
son derece do¤al. Kuran-› Kerim’de kilise<br />
teflkilât› yok, papal›k yok. Hz. Peygamber<br />
de dahil, peygamberden sonraki<br />
insanlar›n bile, bu anlamda ciddi bir teflkilât<br />
ikame etmeleri söz konusu de¤il.<br />
Çünkü haram›, helâli belirleyen Allâh,<br />
peygamber sadece onun ne oldu¤unu<br />
göstermifltir. Böyle olunca, insanlar,<br />
peygamberden sonra, bu dini, kendi anlay›fllar›na<br />
göre muhtelif toplumlar halinde<br />
oluflturma yoluna gitmifller. Buna<br />
biz, mezhep diyoruz. Mezhep, üzerinde<br />
yürünülen yol demektir. Kurum ve kurallar›yla<br />
oluflan bir fley bu. Tarikatlara<br />
gelince; bir anlamda do¤rudan do¤ruya<br />
dinin özüne yönelerek onun manevî yönünü,<br />
yine insan›n kendi ruh dünyas›na<br />
dayal› olmak üzere ortaya koymaya çal›flt›¤›<br />
oluflumlard›r. Tarikatlar,özellikle<br />
‹slâm tarihinde, kriz dönemlerinde, ciddi<br />
biçimde büyümüfl ve geliflmifllerdir.<br />
Bu dönemlerde pekçok tarikat do¤mufltur.<br />
Tarikatlardan önceki dönemlerde<br />
bir züht hayat› vard›r. ‹nsanlar›n siyaset<br />
vb. unsurlardan çekilerek kendi kendilerini<br />
tatmin etme yolundaki hayat<br />
tarzlar›d›r bu. Zühd, bana göre, tasvip<br />
edilmesi gereken bir yol de¤ildir. Kuran-<br />
› Kerim, insanlar›n aktif olmas›n› ister.<br />
‹nsanlar›n, behemehal çal›flmas›, yaratmas›<br />
ve üretmesini ister. Züht ise insan-<br />
Millî Folklor, 2003, Y›l 15, Say› 60<br />
lar›n bunlardan geri çekilmesini ister.<br />
Oysa ‹slâm›n buna tahammülü yoktur.<br />
Kuran-› Kerim’e göre her insan çal›flmal›,<br />
üretmeli ve üretti¤inin ürününü yemelidir.<br />
Bunun için Ahmet Yesevî müritlerini<br />
bir mesle¤e yöneltmifltir, kendisi<br />
de kafl›k üretmifltir. Hz. Peygamber de<br />
bunlardan biridir. Kendisi ayakkab› tamir<br />
ediyor, yamalar›n› kendisi dikiyordu.<br />
Bütün bunlara bakacak olursak, ‹slâm<br />
tarihi boyunca, mezhep veya tarikatlar›n<br />
varl›¤›n› do¤al kabul etmek gerekir.<br />
‹slâm›n geliflme dönemlerinde<br />
mezheplerin do¤uflu son derece hay›rl›<br />
olmufltur. Her bir mezhep, Kuran’a bir<br />
bak›fl aç›s› getirmek suretiyle zenginlefltirmifltir.<br />
Daha birinci yüzy›l› bulmadan,<br />
say›s› yüzleri bulan kelâm okullar› meydana<br />
gelmifltir. Bunlar; Kuran-› Kerim’i<br />
anlama, yorumlama ve yürütme yolundaki<br />
bak›fl aç›lar›d›r. Bütün bunlar, kanaatimce,<br />
sürekli üretildi¤i için, Kuran-›<br />
Kerim tabu gibi dokunulmaz hale getirilmedi¤i<br />
için, sürekli yeni fikirler üretildi¤i<br />
için fevkalade hay›rl› olmufltur.<br />
Ama, vakta ki iç savafllar sonunda müslümanlar,<br />
Kuran-› Kerim ve sünnet-i<br />
Nebevî’yi dünyevî ç›karlar için de¤erlendirmeye<br />
bafllam›fl ve görüfllerini bugünkü<br />
siyasî partiler gibi tek do¤ru olarak<br />
ortaya koymaya bafllam›fllar, mezhepler<br />
o zaman zararl› olmaya bafllam›flt›r. Yeni<br />
bir fley üretmeden, sadece üretilmifl<br />
olan›n muhafazas›, korunmas› ad›na,<br />
kendi do¤rular›n›n tek do¤ru oldu¤u iddias›n›<br />
sürdürmüfllerdir. O zaman ben<br />
ve onlar anlay›fl› ortaya ç›km›flt›r ki Kuran-›<br />
Kerim’de en büyük tehlike budur.<br />
Çünkü her fleyde bir do¤ru vard›r. Hiç<br />
kimse bilerek bat›la inanmaz. Ben, mezhepler<br />
tarihçisiyim, bu güne kadar hiçbir<br />
mezhebin; “Ben Hak mezhep de¤ilim”<br />
dedi¤ini okumad›m. Haricîler kendilerini<br />
adalet ve do¤rulu¤un temsilcisi<br />
olan mezhep olarak görüyorlar. Mutezile<br />
de öyle görüyor. Caferîler de ayn› flekil-<br />
http://www.millifolklor.com 25
Change language