Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Halk bilimi ö¤rencilerinin sorgulay›p<br />
sorun ettikleri, belki de hiç sorun etmedikleri<br />
temel konular üçüncü boyutta<br />
yer almaktad›r. Üçüncü boyutu daha iyi<br />
kavramak ve anlamak için ilk iki boyuta<br />
k›saca bakal›m ve üçüncü boyut üzerindeki<br />
de¤erlendirmelerimize geçelim.<br />
Halk bilimi araflt›rma ve incelemelerinde<br />
ilk boyut “tespit” tir. Halk biliminin<br />
ne oldu¤undan bafllay›p, halk bilgisi yaratmalar›n›n<br />
veya ürünlerinin türlerini<br />
tan›ma ve buradan hareket ederek, halk<br />
bilimi konusu içinde yer ald›¤›n› ö¤rendi-<br />
¤imiz türlerin veya ürünlerin baflta kendi<br />
bölgemiz olmak üzere çeflitli bölgelerde<br />
bulunup, bulunmad›¤›n› belirleme ifli<br />
“tespit” aflamas›n› veya boyutunu oluflturmaktad›r.<br />
Halk bilgisi (Folklor) nedir,<br />
diye soruldu¤unda, bilimsel aç›klamalara<br />
dayal› bir tan›m verilmemektedir. Tan›m<br />
vermek yerine, halk biliminin konular›<br />
içine giren ve girmeyen yaratmalar›n neler<br />
oldu¤u say›lmaktad›r. Baflka bir ifadeyle<br />
söylemek gerekirse; “maddi ve manevi<br />
yaratmalar ve kültür ürünleri”dir,<br />
yani; “türkü, mani, efsane, masal, destan,<br />
hikaye, bilmece, tekerleme, atasözü, deyim,<br />
bilmece, ninni vb. gibi edebi yaratmalar”<br />
ve ayn› zamanda “do¤umdan ölüme<br />
âdet ve inanmalar, ya¤mur duas› gibi<br />
geleneksel uygulamalar” ve de “halk müzi¤i<br />
ve halk oyunlar› ve danslar› gibi görsel<br />
yaratmalar” halk bilgisidir, fleklinde<br />
soru cevaplanm›fl say›lmaktad›r.<br />
Halk bilimi çal›flmalar›nda “tespit<br />
aflamas›” ad›n› verdi¤imiz birinci aflamada,<br />
ilk olarak halk bilimi kapsam› içinde<br />
nelerin yer ald›¤› tespit edilmekte, daha<br />
sonra da, halk bilimi ö¤rencileri bu türlerden<br />
biri veya birkaç› üzerinde çal›flmaya<br />
sevk edilmekte ve ister ö¤renci olsun,<br />
ister uzman olarak halk bilimiyle<br />
u¤raflan kifliler olsun, halk bilimciler<br />
kendi yaflad›klar› bölge veya baflka bölgelerde<br />
bu türlerin durumunu belirlemektedir.<br />
Millî Folklor, 2003, Y›l 15, Say› 60<br />
‹kinci aflama veya boyut ise “derleme”<br />
aflamas›d›r. Bu boyutta yap›lan ifllem,<br />
herhangi bir yerde var oldu¤unu belirledi¤imiz<br />
bir halk bilgisi ürününün,<br />
kullan›lacak bir derleme yöntemi ve belli<br />
araç ve aletlerle kaydedilmesidir. Buna<br />
ek olarak, kaydedilen bu ürünün kaydedicisinin<br />
niyetine göre tasnif edilmesi,<br />
düzenlenmesi ve arflivlenmesi de bu boyutta<br />
yap›lan ifllemler aras›nda say›labilir.<br />
Üçüncü boyut, “temsil ve sunumla”<br />
ilgilidir. Halk bilgisi ürünlerinin temsili<br />
ve sunumu konusunda neler yapabiliriz?<br />
Üçüncü boyut bunu konu edinmelidir.<br />
Halk bilimcilerin görevi sadece var olan›<br />
tespit de¤ildir. Halk bilimciler, ayn› zamanda,<br />
tespit ettikleri halk bilgisi yaratmalar›n›n<br />
“temsil edilmesi”, “sunulmas›”,<br />
gerekli görülenlerin “devaml›l›¤›n›n<br />
sa¤lanmas›” ve “yerelden küresele ulaflacak<br />
bir kültür de¤eri haline getirilmesi”<br />
sorunlar›n› çözmekle de görevlidir.<br />
Bu sorunlar› çözerken tart›fl›lmas›<br />
gereken önemli noktalar vard›r. Bunlar,<br />
halk bilgisi ürünlerinin estetik ve etik,<br />
siyasal, turistik ve ekonomik boyutlar›d›r.<br />
Bunlar›n her biri ayr› ayr› problemlerdir.<br />
Üçüncü boyutta yap›lacak en önemli<br />
tart›flma ise, bu boyuta tafl›nacak halk<br />
bilgisi ürünlerinin belirlenmesidir. Bu<br />
belirlemeyi yapmadan önce flu sorular›n<br />
tart›fl›lmas› ve cevaplanmas› gereklidir.<br />
Üçüncü boyuta gelen veya getirilen bir<br />
halk bilgisi ürünü neden bu boyuta tafl›nmay›<br />
hak ediyor veya etmeli? Yukar›da<br />
say›lan özellikler bak›m›ndan, yani<br />
turistik ve ekonomik, siyasal ve uluslar<br />
aras› olma ve Türk halk bilgisini temsil<br />
“representation” özellikleri bak›m›ndan<br />
yeterli midir?<br />
Üçüncü boyutun bir baflka önemli<br />
sorunu ise, “yönlendirme”dir. Araflt›r›l›p<br />
incelenen bir yerel halk bilgisi unsurunun<br />
ayn› flekilde sürdürülmesi mi, yoksa<br />
http://www.millifolklor.com 73
Change language