MİLLİ FOLKLOR 60. Sayı (Pdf)

ile “anlat›”n›n iliflkileri de etkin olmufl
olabilir. Çünkü bir anlat›n›n oluflumu,
geliflimi ve de¤ifliminde “anlat›c›-dinleyici-çevre”
iliflkisi do¤rudan etkili olmaktad›r.
Anlat›c›, dinleyicinin konumuna,
cinsiyetine, birikimine ve dünyaya bak›fl
tarz›na göre anlatt›¤› metin üzerinde baz›
de¤ifliklikler yapabilmektedir. Tabiî
ki, anlat›c›n›n gelenek bilgisi, birikimi,
duygu ve düflünceleri, mensup oldu¤u
zümre, cinsiyeti vd. de metnin yeniden
flekillenmesinde belirgin bir yere sahiptir.
Korkut Ata konulu anlat›lar›n de¤iflik
türde anlat›lara dönüflmesinin sebepleri
araflt›r›l›rken halkbilimi ürünlerinin
mâhiyeti ile ilgili genel özellikler
de göz önünde bulundurulmal›d›r. Bilindi¤i
gibi halkbilimi ürünleri; sözlü olma,
gelene¤e ba¤l›l›k, sahiplenilme/benimsenme,
çeflitlenme ve kal›plaflma gibi
özellikler göstermektedir (Y›ld›r›m,
1985: 544-551). Korkut Ata anlat›lar› da
sözlü kültür gelene¤ine ba¤l› kalarak
“anlat›c›-dinleyici-çevre” iliflkisi içinde
sözlü olarak anlat›lmakta; Türk dünyas›n›n
büyük bölümünde, özellikle Türkiye
Türkleri, Türkmenistan Türkleri,
Azerbaycan Türkleri ve Kazakistan
Türkleri aras›nda sahiplenilmekte/ benimsenmekte;
dilden dile, nesilden nesile
aktar›l›rken çeflitlenmekte; de¤iflik
anlat› türlerine dönüflürken bile kal›plaflmakta
ve geliflimini devam ettirmektedir.
Çünkü halkbilimi ürünleri her zaman
yeni unsurlar kazanarak yeniden
oluflur, de¤iflir ve geliflir.
Türk dünyas›nda, Bams› Beyrek,
Tepegöz, Deli Dumrul, Salur Kazan ve
Garaçug Çoban ile ilgili çeflitli efsane
ve/veya masal anlat›lmakta oldu¤u bilinmektedir
4 . Kazakistan’da da sadece
Korkut Ata hakk›nda efsaneler de¤il, ayn›
zamanda Dede Korkut kitab›nda yer
alan Bams› Beyrek, Tepegöz, Deli Dum-
Millî Folklor, 2003, Y›l 15, Say› 60
rul ve Salur Kazan ile ilgili çeflitli efsaneler
de anlat›lmaktad›r.
Korkut Ata Kazakistan’da küyün
atas› olarak da kabul edilmektedir. Korkut
küyü Kazakistan’da bir ekol olarak
kabul edilmifl olup, bu gelene¤i sürdürenler
“Korkut Küyü”/ “Korkut Sar›n›” ad›n›
verdikleri müzik türünü dombra eflli¤inde
bu gün de icra etmektedirler. Bu gelenek
içinde yetiflen küycüler önce küyün
do¤mas›na sebep olan hikâye veya efsaneyi
anlat›rlar sonra küyü dinletirlermifl.
Zamanla küyün do¤uflunu haz›rlayan efsaneler
unutulmufl, yaln›zca küyler icra
edilmifltir. Hastalar›n tedavisinde Korkut
Küyü/ Korkut Sar›n› ad› verilen müzik
türünden yararlan›ld›¤›n› Kazakistanl›
ö¤rencilerim anlatm›flt› (S 1 , S 5 , S 9 ) 5 .
Korkut’un miras›n› devam ettirenler
dörde ayr›lmaktad›r:1. Eski baks›-j›ravlar
(Koyl›bay, Balakay, Karam›rza,
N›san Ab›z), 2. Kopuzla küy çalan meflhur
küycüler (Farâbî, Ketbu¤a, Er fiegedey,
Doscan, Ötebolat, Kangoca, Velihanov,
Kurmangaz›, Ihlas v.s.), 3. Halk›
düflündürmeye yönlendiren bilge ve hatipler
(S›p›ra J›rav, Asan Ata, Kaztugan,
fialgez, Anet Baba, Bukar J›rav, Tatikara,
Kulanazar, Mayl›koja), 4. Korkut gelene¤ini
sürdüren ve kopuz çal›p fliir besteleyen
ak›nlar (Janak, Sab›rbay, Naymanbala,
Bazarj›rav, Erimbet J›rav,
Ab›l J›rav v.s.) (Margulan, 1999:47-48).
Kazakistan’da Korkut efsanelerini
dilden dile, nesilden nesile aktaran anlat›c›lar/
flecereciler/ ak›nlar aras›nda en
ünlülerini flöyle s›ralayabiliriz: Bazar J›rav
(1842-1911), Erimbet Köldenbekul›
(1844-1919), Mulayman fiantayul›
(1846-1927), Musa Öteflul› (1866-1960),
Tur›mbet Salk›mbayul› (1873-1934), Sar›bay
Kulnazarul› (1858-1919), Ahmet
Nazarul› (1882-1966), Irg›zl› Jaks›l›k
Ata (1883-1961). Karmakfl›l› Alkuvat
http://www.millifolklor.com 223