MİLLİ FOLKLOR 60. Sayı (Pdf)

hayat›ndan vakalar gözlemleyen bir flah›st›r.
Vaka ve flah›s repertuvar› içinden
bu hikayeleri seçmifl ve anlatm›flt›r.‹kinci
bir anlat›c› ise onun anlatt›¤› hikayeleri
anlatm›fl, kendinden birfleyler katm›flt›r.
Gözlemci-müellif-anlat›c› ile
onun anlatt›¤› hikayeleri ikinci bir elden
anlatan anlat›c› hikayelerin baz› noktalar›nda
iç içe girerler.Dede Korkut büyük
bir sanatç›d›r, o devirde gözlemleri
toplamak, elde edilen vakalar›, konuflmalar›,
tasvirleri, kiflileri belli anlat›m
seviyelerine göre taksim edip, kimi yerde
kendini s›f›rlay›p, kimi yerde ozan›
maske kullan›p, kime yerde olaylarla kiflileri
yüz yüze b›rakmas› uzman bir anlat›c›
kimli¤i oldu¤unu gösterir. O dönemi
anlatan baflka hikayeler var m›d›r,
bilmem ama, çok zengin bir anlatma gelene¤i
hüküm sürdü¤ü ortadad›r.Çünkü
gelene¤in besledi¤i ve gelifltirdi¤i bir anlat›m
olmazsa Dede Korkut ortaya ç›kamazd›.
Nas›l Frans›z roman› beflyüz y›ll›k
bir gelenek ile Flaubert’in Madam
Bovary’isini ortaya ç›karm›flsa kimbilir
Dede Korkut hikayelerinin geliflmifl anlat›m
tekni¤ini, fiktif yap›s›n› kaç yüzy›ll›k
bize meçhul bir gelenek ortaya ç›karm›flt›r.
Aradaki yüzy›llar bu anlat›m
seviyelerinin geliflmesini sa¤lamam›flt›r.
Bat› roman› ile birden anlat›y› yeniden
keflfetmifl gibi sevinmifliz. Ol mahilerki
derya içredirler deryay› bilmezler.
Dede Korkut, olaylar› öyle canl› anlat›rki
art›k onlar› ahlaki, dini, sosyal
yorumlama ihtiyac› duymaz.Fiktif dünyay›
iyi infla eden hikaye ve romanc› yorumlama
gere¤i duymaz. Yorum, dünyay›
infla edemeyen insanlar›n vaka diliyle
konuflmay› beceremeyip, kendi dili ile
konuflmas›d›r.Hikayede ahlaki ve sosyal
zaaflar›n zararlar› anlat›l›r, ama hiçbir
yerde o hisleri lanetleyen uzun ve vaka
örgüsü kesen,çerçeveyi aflan,k›ran yorumlara
rastlamay›z. Bu hislerden biri
hasettir, onu anlat›rken hasedi yorumlamaz;
sadece haset edenlerin ruh halini
Millî Folklor, 2003, Y›l 15, Say› 60
anlat›r. “O¤lan tahta ç›kt›, babas›nun
k›rk yigidin anmaz old›. Ol k›rk yi¤it hased
eylediler, birbirine söylediler: Gelün
o¤lan› babas›na kovlayal›m, ola kim öldüre,
gine bizüm izzetümüz hörmetümüz
anun babas› yan›nda hofl ola artuk,
ola didiler.“(s.83) O¤lan›n da bir kötü
hasleti vakan›n arkas›ndan görülür, o da
müsta¤nidir, haset çekememizlik, isti¤na
ise kimseye ihtiyaç duymadan kendi
kendine yeterlik iddias›d›r, bu da sosyal
realitelere ayk›r›d›r. Damarlar› depretir.
Dede korkut iki hissi de perdeyi y›rtmadan
kendi ciddi ironisi ile elefltirir, ama
bir elefltiri dili ve cümlesi bile söylemeden.
‹nsanlar diyebilir ki k›rk yi¤it ne
kadar k›skanç o¤lan da onlar› idare etmeyecek
kadar müsta¤ni. Dede Korkut
anlat›c› olarak vakan›n çok gerisine çekilmifltir,
yorum hakk›n›n okuyucuya ait
oldu¤unu o yüzy›lda hissetmifltir. Bat›
anlat›c›y› vakan›n çok gerisine çekme
mant›¤›n› yirminci yüzy›lda keflfetmifltir,
Joyce, Proust, Flaubert ile .
Modern roman ve hikayelerin bafllang›çlar›
ile sonuçlara özel bir de¤erlendirme
gerektirir. Nas›l bir a¤ac›n meyvas›
onun sonunda ise hikayenin ve roman›n
da mesaj› onun sonundad›r. Uzmanca
düzenlenmifl bir sonuç kendinden
önceki her ayr›nt›y› kendinde birlefltirir.
Dede Korkut hikayelerinin aç›l›fl ve kapan›fllar›,(opening
and closing)vakadan
ilgisini kopar›p olay› kozmik felsefi realitelere
ba¤lar. Arzi vakadan kozmik vakaya
intikal ile hikemi bir sonuç düzenler
hikayeci.
Anlar dah› bu dünyada geldi kiçti
Karvan kibi kond› köçdi
Anlar› dah› ecel ald› yir gizledi
Fani dünya yine kald›
Gelimlü gidinlü dünya
Son uç› ölümlü dünya
Dede Korkut olur olmaz her yerde
ortaya ç›kmaz, k›ymete binece¤i, herkesin
tam yeridir diyece¤i anlarda ortaya
ç›kar. Dirse Han hikayesinde iki yerde
http://www.millifolklor.com 53