You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Millî Folklor, 2003, Y›l 15, Say› 60<br />
kabul edilir. J›ravl›k yaln›zca flairlik de-<br />
¤ildir. J›ravlar ayn› zamanda düflünür,<br />
halk› ayd›nlatan yol gösterici ve bilge<br />
kimselerdir (Margulan, 1999:49).<br />
Korkut Ata konulu efsanelerin kayna¤›n›<br />
flamanl›k dönemine dayand›ranlar<br />
mevcuttur (‹brayev, 1999:573-618;<br />
Kaskabasov, 1999: 672). Bu efsanelerin,<br />
mahiyeti ve yap› özellikleri bak›m›ndan,<br />
ilk ça¤ toplumuna ait mitolojik zihniyetin,<br />
mitolojik edebiyat›n izlerini tafl›d›¤›<br />
belirtilmektedir (Kaskabasov, 1999:<br />
670). Korkut bir evliya, bazen de “ilk flaman”<br />
olarak görülür (Kaskabasov, 1999:<br />
672). Bu inan›fla göre Kazak bahfl›lar›<br />
aras›nda kopuz çalan ve sar›n (kopuz ezgisi)<br />
ö¤reten ilk flaman Korkut’tur (Kaskabasov,<br />
1999: 672).<br />
Korkut konulu anlat›lara göre; kopuzu<br />
ilk yapan, küyü ilk icra eden, kopuz<br />
çalmay› ö¤reten, beste yapan, bahfl›lar›n<br />
pîri/ babas›, ilk flaman Korkut<br />
Ata’d›r (Kaskabasov, 1999: 673). O, insan<br />
üstü ak›ll›, gelece¤i bilen, bahfl›, hekim,<br />
sihirbaz, bilge olarak kabul edilir<br />
(Kaskabasov, 1999: 674). Korkut konulu<br />
mitolojik anlat›lar uzun zaman içinde<br />
tan›nmayacak flekilde de¤iflikli¤e u¤rayarak<br />
‹slâmlaflm›fl kal›nt›lar hâline dönüflmüfltür<br />
(Kaskabasov, 1999: 673).<br />
Korkut, yaz›l› ve sözlü kaynaklarda<br />
genellikle 7.-13. yüzy›llar aras›ndaki zaman<br />
diliminde yaflam›fl tarihî flahsiyetlerle<br />
birlikte an›lmaktad›r (‹brayev,<br />
1999:580). ‹brayev’e göre Korkut, O¤uzlar›n<br />
‹slâm dinini kabulünden evvel yaflam›flt›r<br />
ve 11. yüzy›ldan sonra yaflam›fl<br />
olmas› mümkün görülmemektedir (‹brayev,<br />
1999:581). A.Margulan’a göre ise,<br />
“Türk Hanl›¤›” diye de adland›r›lan Kañl›-K›pçak<br />
devrinde (7.-10. yüzy›llar aras›nda),<br />
O¤uz Ka¤an’›n yönetici oldu¤u<br />
dönemde yaflam›flt›r (Margulan,<br />
1999:34). Kanl›-K›pçak ve/veya O¤uz-<br />
K›pçak diye adland›r›lan Kañl› ulusunun<br />
bir k›sm›n› O¤uz boyu oluflturmaktad›r.<br />
Korkut’un da bu boyun Kiyatlar<br />
uru¤una mensup oldu¤u, bunlar›n tarihî<br />
baflkentlerinin S›rderya k›y›lar›nda bulunan<br />
Janakent oldu¤u belirtilmektedir<br />
(Margulan, 1999:39-40). Korkut Ata ile<br />
O¤uz Ka¤an’› ça¤dafl kabul edenler, her<br />
iki flahsiyet ile ilgili anlat›lar›n birlikte<br />
de¤erlendirilmesi gerekti¤ine inanmaktad›rlar<br />
(Margulan, 1999:39). V.M. Jirmunskiy’e<br />
göre Korkut baz› Kazak-Türk<br />
bilginlerinin kabul etti¤i gibi 6.-7. yüzy›llarda<br />
yaflayan tarihî bir flahsiyet de-<br />
¤ildir. O, Türkistan’da yaflayan konargöçer<br />
halklar›n ataerkil hayat› döneminde,<br />
halk efsanelerinden do¤an, halk›n<br />
sosyal hayat özelliklerini flahs›nda birlefltiren<br />
bir karakterdir. Bu karaktere<br />
Korkut ad› bile sonraki dönemlerde verilmifltir<br />
(Kaskabasov, 1999: 675-676).<br />
Mitolojik dönemde “dünyay› gezen flaman”<br />
olan Korkut, zamanla ‹slâmî dönemdeki<br />
efsane ve hikâyelerde “evliya”<br />
karakteri kazanm›flt›r (Kaskabasov,<br />
1999: 676).<br />
Kazak Türkleri aras›nda anlat›lan<br />
efsanelerde Korkut ve Janalg›fl’›n (Can<br />
al›c›, Azrail) mücadelesi bazen mitolojideki<br />
gibi anlat›l›r, bazen de masaldaki<br />
gibi tasvir edilir (‹brayev, 1999:586).<br />
Korkut konulu anlat›lar bafllang›çta mitolojik<br />
ürünler oldu¤u hâlde zamanla bu<br />
ürünler efsaneye, hikâyeye dönüfltürülmüfltür<br />
(Kaskabasov, 1999: 665). Bu anlat›lar<br />
edebî tür olarak masal de¤il, efsane/<br />
hikâye olarak kabul edilir (Kaskabasov,<br />
1999: 675). Masala dönüflmeye bafllayan<br />
anlat›lar da vard›r (‹brayev, 1999:<br />
587).<br />
Kazakistan’a yap›lan çal›flmalardan<br />
hareketle Korkut Ata ile ilgili –k›saca-flunlar›<br />
söyleyebiliriz:<br />
1. Dede Korkut hikâyelerinin bafl-<br />
228 http://www.millifolklor.com
Change language