MİLLİ FOLKLOR 60. Sayı (Pdf)

lan, 1985:153). Çok büyük ve parlak gözleri
olan bir dev k›z›ndan do¤mufltur.
Boyu çok uzun olup altm›fl arfl›nm›fl (‹brayev,
1999:590). Periden veya bir ku¤udan
do¤du¤u da söylenmektedir (‹brayev,
1999:590; Margulan, 1985:187; S 4 ).
Do¤ar do¤maz konuflmaya bafllar (Jark›nbekov,
1999:113). Baz› metinlerde
Korkut’un peri k›z›ndan, mezardan ç›km›fl
cinden ve ku¤udan do¤du¤u da anlat›lmaktad›r
(Kaskabasov, 1999: 667).
Korkut do¤du¤unda, yeryüzü kapkaranl›k
olmufl ve gökten mavi bir ›fl›k
inmifl. Tanr› taraf›ndan arma¤an edilen
kopuz da Korkut’un yan›nda bulunuyormufl
(S 1 , S 7 ).
2. Korkut’un Ailesi:
O¤uz soyundan oldu¤u, annesinin
Kuba devin/ perinin k›z› oldu¤u, babas›n›n
Karm›fl/ K›rm›fl oldu¤u da belirtilmektedir
(‹brayev, 1999:590; Gökyay,
2000: LXVI, LXX). Bir K›pçak k›z›ndan
do¤mufltur (‹brayev, 1999:590). Kazakistan’da
anlat›lan efsanelerde Korkut’un
babas› Kara Baks› olarak geçmektedir
(S 7 , S 9 ). Kara Bahs› (Karakoca) “peri ve
devlerin atas›”, “bahfl›lar›n pîri” olarak
an›lmaktad›r (‹brayev, 1999:597). Babas›
bahfl›, annesi peri/dev k›z› olan Korkut’un
bahfl› olmas› beklenen bir durumdur
(‹brayev, 1999:597) 7 .
3. Korkut’un Kopuzu:
Kazak Türkleri aras›nda kopuz sesinin
insanlar› her türlü zorluk ve s›k›nt›dan,
üzüntü ve dertten, hatta ölümden
bile kurtar›c› güce sahip oldu¤u inanc›
yayg›nd›r. Bu sebeple kopuz kutlu say›lmaktad›r
(Jark›nbekov, 1999:113). Kara
kopuzun mucidi Korkut’tur. Rüyas›na
giren bir mele¤in tarifiyle kopuzu tamamlayabilmifltir
(Jark›nbekov,
1999:114; S 5 ). Korkut’un kopuzunun sesi
yedi günlük mesafeden bile duyulurmufl
(Seydimbekov, 1999:107; S 5 , S 7 ).
Millî Folklor, 2003, Y›l 15, Say› 60
Korkut, yirmi yafl›na girdi¤inde bir
rüya görür. Rüyas›nda, bir kifli ona k›rk
yafl›ndan fazla yaflamayaca¤›n› söyler.
Korkut bunun üzerine ölümsüzlü¤ün
yollar›n› aramaya bafllar; devesiyle dünyan›n
her taraf›n› gezer. Her gitti¤i yerde
kaz›lm›fl bir mezar görür. Mezar›n kime
ait oldu¤unu sordu¤unda “Korkut’un
mezar›” derler. Dünyan›n her taraf›n›
gezen Korkut, do¤du¤u S›rderya (=Seyhun)
boyuna döner; çam a¤ac›ndan bir
kopuz yaparak “ölmez ömür” küyünü
besteleyip çalar. Korkut, S›rderya suyuna
hal› serip üzerine oturarak, küy çald›-
¤› zaman onu dünyadaki bütün canl›lar
dikkatle ve büyük bir zevkle dinler (S 1 ,
S 2 , S 5 , S 6 , S 7 , S 9 ).
4. Korkut’un Bine¤i Jelmaya:
Baz› efsanelerde, K›pçak memleketindeki
day›lar› taraf›ndan Korkut’a hediye
edilen Jelmaya’n›n (iyi cins bir deve)
ola¤anüstü özellikleri anlat›lmaktad›r
(Seydimbekov, 1999:106; Jark›nbekov,
1999:121).
5. Korkut’un Janalg›fl (Azrail) ile
Yapt›¤› Mücadeleleri:
Bu efsanelerde; Korkut’un rüyas›nda
H›z›r’› görmesi (S 5 , S 7 , S 8 ), ölümü anmazsa
ölümün kendisinden uzak olaca-
¤›n› ö¤renmesi, halka yard›m etmek için
kaçan bir alaca danay› kovalarken “ölsem
de seni yakalayaca¤›m!” diye seslenmesi
üzerine alaca danan›n tafl kesilmesi
ve Korkut’un al›n yaz›s›ndan kurtulmak
için çare aramak üzere dünyay›
gezmesi (Seydimbekov, 1999:108; Jark›nbekov,
1999:120), Korkut’un 40 y›ll›k
bir ömrünün oldu¤unu ö¤renmesi ve gitti¤i
her yerde Korkut için mezar kazan
kimselerle karfl›laflmas› (Seydimbekov,
1999:105; S 3 , S 4 , S 5 , S 6 , S 7 ), ölümden kurtulmak
için gö¤e yükselip dünyan›n her
taraf›n› gezmesi (S 5 ), Korkut’un Janalg›fl’›
(Azrail’i) hileyle alt›n sand›¤a hap-
http://www.millifolklor.com 225