MİLLİ FOLKLOR 60. Sayı (Pdf)

Millî Folklor, 2003, Y›l 15, Say› 60
denledir ki iletiflimin de¤iflik flekillerinden
her birini incelemek için farkl› farkl›
modeller ortaya konulmufltur. Bu, ayn›
zamanda herhangi bir modelin bütün
iletiflim flekillerinin çözümlenmesinde
kullan›lamayaca¤› ya da kullan›l›rsa
eksik veya yanl›fl sonuçlar do¤urabilece-
¤i anlam›na gelmektedir. O bak›mdan
ticarî iflletme adlar›yla yap›lan kitle iletifliminin
çözümlenmesinde, bu iletiflimin
flekline ve yap›s›na uygun bir model
seçmek gerekiyordu. ‹flte bu sebeple biz
de Sivas’taki ticarî iflletme adlar›n› iletiflim
aç›s›ndan incelemek için birçok iletiflim
modeli aras›ndan H. D. Lasswell‘›n
modelini kullanmay› tercih ettik.
Zira Lasswell‘›n modeli kitle iletiflimini
çözümlemek için önerilen modeller içerisinde,
incelemeyi düflündü¤ümüz konuya
uygundu. Lasswell’›n, iletiflim araflt›rmalar›nda
s›kça kullan›lan modeli
(Fiske 1996: 51; Lazar 2001: 93-94)
onun flu cümlesiyle özetlenmektedir:
“Kim, ne diyor, hangi kanalla, kime,
hangi etkiyle?” Burada ‘kim’ sorusuyla
kasdedilen ‘verici’dir. Yani iletiyi kodlay›p
al›c›ya gönderen ‘kaynak’t›r. ‘Ne diyor’
sorusu, ‘ileti’yi yani içerisi mesajlarla
yüklü ‘gösterge’leri anlatmak istemektedir.
‘Hangi kanalla’ ibaresinden
kas›t, iletiyi göndermeyi sa¤layan
‘araç’t›r. ‘Kime’, ‘al›c›’y›; ‘hangi etkiyle’
sorusu ise iletinin al›c› üzerinde b›rakt›-
¤› ‘etki’yi ifade etmektedir.
Sözünü etti¤imiz bu modeli, ticarî
iflletme adlar›yla yap›lan iletiflimi çözümlemek
için kullanmak istedi¤imizde,
ortaya cevapland›r›lmas› gereken flu
sorular ç›kmaktad›r: Ticarî iflletme adlar›n›n
vericisi kimdir ve bu verici ne gibi
özelliklere sahiptir? Ticarî iflletme adlar›ndaki
iletinin yap›s› nas›ld›r ve ne
gibi mesajlar içermektedir? ‹letiyi al›c›ya
göndermek için hangi araçlar kullan›lmaktad›r
ve bu araçlar›n belli bafll›
özellikleri nelerdir? ‹letinin al›c›s› kim-
dir, hangi zamanlarda ve iletinin ne kadar›
al›c›ya ulaflmaktad›r? ‹leti, al›c›
üzerinde nas›l bir etki b›rakmaktad›r;
geri besleme (Fiske 1996: 39-41) yani
al›c›dan vericiye bir dönüt söz konusu
mudur? Bu çal›flmada iflte bütün bu sorulara,
derledi¤imiz ticarî iflletme adlar›ndan
hareketle cevaplar verilmeye çal›fl›lacakt›r.
Verici / Kaynak:
Ticarî iflletme adlar›yla gerçeklefltirilen
iletiflimin vericisi, yap›lan görüflmelerden
anlad›¤›m›z kadar›yla büyük
ço¤unlukla iflletme sahipleridir. Birkaç›n›n
ismini, iflletmecinin babas› veya arkadafl›
tavsiye etmifltir. Ancak bunlar da
ifl yeri sahibinin onay›ndan geçmedi¤i
müddetçe tabelaya ç›kamayaca¤›na göre
ifl yeri adlar›n›n tamam›n›, sahipleri vermifltir
diyebiliriz. Sivas’taki ticarî iflletme
sahipleri de gördü¤ümüz kadar›yla ifl
yerlerine isim seçerken ço¤unlukla ismin
dikkat çekici, kolay ak›lda kal›c›,
çarp›c› ve iflleriyle ilgili birtak›m mesajlar
verici olmas›na dikkat etmektedirler.
Bunlar› dikkate almadan ifl yerine ad›n›,
soyad›n› veya bir yak›n›n›n ismini koyanlar
da bu kelimelerin mecazî anlamlar›ndan
istifade etmeyi düflünmektedirler.
Bu demektir ki vericiler isim seçiminde,
al›c›lar›n yani hedef müflteri kitlesinin
kültürel altyap›s›n› göz ard› etmemektedirler.
Sivas’ta ticaretle u¤raflanlar›n ekseriyetini
lise ve ilkö¤retim mezunlar›
oluflturmaktad›r. Son y›llarda üniversite
mezunlar›ndan ticarete at›lanlar›n say›s›nda
bir art›fl gözlenmektedir. Buna göre
Sivas’taki iflletme adlar›n›n ço¤unlu-
¤unun, hangi e¤itim seviyesindekiler taraf›ndan
verilmifl oldu¤u ortaya ç›kmaktad›r.
‹fl yeri adlar›n›n köken ve yap› itibariyle
ne gibi özellikler tafl›d›¤› ve bu
adlar›n bar›nd›rd›¤› aç›k ve örtülü mesajlar›n
ne oldu¤u konular›nda verilecek
bilgiler, bizi iflletme sahiplerinin yani
144 http://www.millifolklor.com