You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Millî Folklor, 2003, Y›l 15, Say› 60<br />
lar› tesbit edilmifl. Di¤er baz› kay›tlardan<br />
da i¤ne ile yap›lan örgülerin 12. yüzy›lda<br />
Anadolu’dan Yunanistan’a, oradan da ‹talya<br />
yolu ile Avrupa’ya geçti¤ini görüyoruz.<br />
Oya sözcü¤ünün öteki dillerde bir karfl›l›¤›<br />
olmamas› bu sanat›n Türk sanat›na özgü<br />
bir yaratma oldu¤unu gösteriyor.” (Ö¤üt<br />
1973:55).<br />
“Memleketimizde oya iflleri, gerek flehirli<br />
ve gerek köylü kad›nlar›n baflta gelen<br />
elifllerinden biridir. Oya motiflerinde yap›lan<br />
yeni bulufllar, sanatkârlar aras›nda büyük<br />
bir rekabet yarat›r. Her bölgede hatta<br />
her memlekette bu ifllerde belirmifl ustalar<br />
elle gösterilebilir. El ifllemeleri aras›nda<br />
önemli bir yer alm›fl olan bu süsleme sanat›,<br />
büyük bir incelik içinde ifadesini bulmufl<br />
ve “oya gibi” sözüyle de ideal güzelli¤e<br />
sembol olmufltur. Çok eski bir geçmifli olan<br />
bu sanat nevileri aras›nda oyalar en ince<br />
ve güzelini teflkil eder. Bafl tuvaletlerinde<br />
gö¤üs süslemelerinde, örtülerde, giyimde<br />
garnitür olarak kullan›l›r. Bölgeden bölgeye<br />
de¤iflik olan giyim usulleri ve süs zevklerinin<br />
özelli¤ine göre de bir üslup tafl›rlar,<br />
Anadolu’nun Kastamonu, Konya, Elaz›¤,<br />
Bursa, Gaziantep, ‹zmir flehirlerinde bu<br />
özellikler daha belirli bir hâldedir. Oyalar,<br />
ifllendikleri aletlere ve kullan›lan malzemelerine<br />
göre dokuz nevide toplan›rlar: 1-<br />
‹¤ne oyalar›, 2-T›¤ oyalar›, 3-Mekik oyalar›,<br />
4-Firkete oyalar›, 5-Koza oyalar›, 6-Yün<br />
oyalar›, 7-Mum oyalar›, 8-Boncuk oyalar›,<br />
9-Dokuma oyalar›. Bu oyalar›n hepsi de ayr›<br />
bir güzellik tafl›maktad›r. Oyalardaki<br />
motifler, di¤er örgü nevileri aras›ndaki motiflerden<br />
ve gerek di¤er tezyini sanat motiflerinden<br />
hiç birine benzemezler. Esasen<br />
tekni¤i de buna uygun de¤ildir. Yaln›z oya<br />
motiflerinin kendi sanat bünyesi içinde<br />
tezyini motifleri belirmifltir.”(Serdar<br />
1968:36-37).<br />
Nevzer Okan’›n tan›m›yla i¤ne oyalar›<br />
“Küçük i¤nelerle dü¤ümlenmek suretiyle<br />
ifllenir. Dü¤ümler ne kadar s›k›flt›r›l›rsa<br />
örgü gözleri de o kadar küçülür. Bu gözler<br />
üçgen, dörtgen, kare ve eflkenar dörtgen<br />
fleklinde olur. Birli, pirinç, mecnun yuvas›<br />
ve Trabzon gibi çeflitli isimlerle an›lan i¤ne<br />
oyalar›ndaki motiflerin dik durmas› için<br />
uygun yerlerine saç, atk›l› ve i¤ne tel kat›l›r.<br />
Örgü bittikten sonra kitre, zamk veya<br />
yumurta ak› sürülerek sertlik kazand›r›l›r.”(Okan<br />
1973:34).<br />
Prof. Dr. Taciser Onuk, geleneksel<br />
Türk kültürünün en ilginç örneklerinden<br />
biri olan; süslemek ve süslenmek ihtiyac›yla<br />
yap›lan i¤ne oyalar›n› biçim, renk ve<br />
kompozisyon aç›s›ndan bir iletiflim arac›<br />
olarak de¤erlendirmektedir.<br />
“Geleneksel özelli¤i ve çok eski geçmifli<br />
olan i¤ne oyalar› “oya gibi” sözüyle de güzellik<br />
sembolü olman›n yan›nda topluma<br />
iyiyi, güzeli görebilmeyi sa¤lam›fl ayn› zamanda<br />
dar gelirli ailelerin geçim kayna¤›<br />
olmufltur. ‹¤ne oyas› sanatç›lar›; eserlerini<br />
üretirken ümidi, sevgiyi, ac›y›, yaflad›¤› veya<br />
yaflayamad›¤› duygular›n› soyut ve somut<br />
flekillerde biçimlendirmifllerdir. Ayr›ca<br />
bu alanda u¤rafl verirken türlü oyunlar,<br />
âdetler ve gelenekler oluflmufl imece ve paylaflma<br />
duygusu geliflmifltir. Anadolu’nun<br />
hemen her yöresinde yap›lan i¤ne oyalar›;<br />
kullan›lan araç, gereç, motif, renk, kompozisyon<br />
ve kullan›m alanlar› bak›m›ndan<br />
farkl›l›k göstermektedir. Oyalar özellikle<br />
Anadolu çeyiz gelene¤inin vazgeçilmez bir<br />
parças›n› da oluflturmaktad›r. Genç k›zlar›n<br />
çeyizlerinde yörelere göre i¤ne, t›¤, boncuk<br />
vb. oyal› yazma, yemeni, tülbent say›s›<br />
ve di¤er kullan›m eflyalar› en az 100 adet civar›ndad›r.<br />
Birçok yöremizde (Kahramanmarafl,<br />
fianl›urfa, Mersin, Adana,vb.) oyalar›n<br />
saklanmas› ve sa¤l›kl› korunmas› için<br />
özel camekan veya sedir a¤ac›ndan yap›lm›fl<br />
sand›klar kullan›lmaktad›r. ‹¤ne oyas›nda<br />
araç olarak çeflitli boylarda dikifl i¤nesi<br />
kullan›lmaktad›r. Gereç olarak; Osmanl›<br />
dönemi ve Cumhuriyet döneminde<br />
1950-1960 y›llar›na kadar genellikle ipek<br />
ipli¤i, sonralar› ipek-pamuk ipli¤i daha<br />
sonralar› pamuk ve genellikle sentetik iplik<br />
kullan›lmaktad›r. Az da olsa baz› yörelerimizde<br />
i¤ne oyalar›nda ipek ipli¤i kullan›lan<br />
örneklere rastlanmaktad›r (Elaz›¤, Safranbolu,<br />
Mudurnu vb.). ‹¤ne oyas›nda teknik<br />
olarak üçgen ilmek veya kare ilmek kullan›lmaktad›r.”(Onuk<br />
2000:16-17).<br />
234 http://www.millifolklor.com
Change language