MİLLİ FOLKLOR 60. Sayı (Pdf)

Millî Folklor, 2003, Y›l 15, Say› 60
ço¤u zaman, yaflanm›fl olan tarihî-toplumsal
veya bir içsel gerçekli¤i, analoji
(benzeflim, k›yas) yoluyla dile getirir.
Arayan, aran›lan ve engel olan aç›s›ndan
bak›ld›¤›nda “vard›m ki” ifadesinden
arayan›n birinci flah›s oldu¤unu
anl›yoruz. fiâir bir mekana ulaflm›flt›r.
Öyleyse daha önce o mekanda de¤ildi.
Aran›lan nedir? Aran›lan› bize duyuran
kelimeler “yavru, ceylan(çeflm-i
gazal, maral), lale, sümbül, gül, zevk u
flevk ehli, Süleyman taht›, ülfet, fleyda
bülbül’dür.
Aran›lanlar bulunamad›¤›na göre
bunun bir sebebi olmal›d›r. Engel kabul
edebilece¤imiz üç kelime görürüz. “Avc›lar,
hâr ve “mâr”.
Asl›nda metnin hikâyesini tersinden
okursak karfl›m›za flu tablo ç›kar:
fiâir, yavrunun yurdunda oldu¤u,
ota¤›n ›ss›z kalmad›¤›, kadehlerle içkilerin
sunuldu¤u, sâkilerin mecliste oldu¤u
(veya kadeh sundu¤u), ceylan›n (ceylan
gözlü’nün) avc› korkusu yaflamad›¤›, çiçeklerin
dikene dönüflmedi¤i, insanlar›n
nefleli oldu¤u, Süleyman’›n taht›nda hükümran
oldu¤u, dostluklar›n yafland›¤›,
ba¤ ve ba¤ban›n güldü¤ü, bülbülün flak›mas›na
devam etti¤i bir tablo resmeder.
Ancak flair, umdu¤u bu güzel manzara
ile karfl›laflamam›flt›r.
Bu çerçevede imge olarak seçilen kelimelere
yeniden dönebiliriz. Avc› kimdir,
har ve mâr nedir? Avc›, sald›rgand›r, kurulu
düzeni bozar, haklar› gaspeder, mütecavizdir,
korku salar, cana kasteder...
Har, ac›t›r, ›zt›rap verir. Mar (y›lan) 4 ; so-
¤uk görünümlüdür, ürküntü ve ürperti
verir, sokar, zehirler, öldürür...
Yavru, yurt, ceylan, avc›, har ve
mar imgelerini, fliirde anlam öbe¤i oluflturan
di¤er kelimeler çerçevesinde flöyle
de¤erlendirmek mümkündür.
“Yavru, ceylan, maral, çeflm-i gazal,
meclis, ülfetin ça¤›, lâle, sümbül, gül,
fleyda bülbül, ba¤, sâkî, ayak, mey”, bir
âfl›k-mâfluk münâsebetini hat›ra getirmektedir.
Daima beraberinde flefkat
duygusunu da ça¤r›flt›ran yavru, hem insan›n
hem hayvanlar›n neslinin devam›n›
sa¤layan sevimli varl›kt›r. Ayn› kelime,
sevgiliyi nitelemek için de kullan›lmaktad›r.
Bu ba¤lamda âfl›k, yurduna -
sevgilinin bulundu¤u mekana- vard›¤›nda
sevgiliyi bulmay› umdu¤u yerde bulamam›flt›r.
‹kinci dörtlükte geçen, maral,
çeflm-i gazal, ceylan benzetmesi, bu kanaatimizi
desteklemektedir. “çeflm-i gazal”dan
anl›yoruz ki aranan ceylan de¤il
“ceylan gözlü (sevgili)”dür.
Sâki, ayak ve mey kelimeleri de sevgili
imgesini ça¤r›flt›r›r. ‹lk dörtlü¤ün
son m›sras›nda ayak kelimesi hem kadeh
hem de vücudun bir organ› anlam›nda
tevriyeli olarak kullan›lm›flt›r. Buna
göre meclisi flenlendirecek sevgili mecliste
yoktur veya aflk kadehini meclise sunmamaktad›r,
anlam›n› ç›karabiliriz. Her
iki halde de sevgilinin bulunmad›¤› bir
ortam âfl›k için çekilmezdir. Böylesi bir
mekan âfl›¤a zevk ü flevk vermeyecek,
gülün yerini diken, Süleyman taht›n› y›lan
alm›fl gibi olacak, ülfet gidip gam, tasa
gelecektir. Bu ba¤lamda avc›, hâr ve
mâr, rakîp (engel) olabilir.
Var›lan mekan›n harap olmufllu¤u,
periflanl›¤› iki mânâda anlafl›labilir. fiiirin
ilk kelimesi “vard›m ki”, daha önce
bilinen, tan›nan ve var›lmas› gereken bir
yeri iflaret etmektedir. Bu ç›kar›ma imkan
veren “vard›m ki, yurt, ota¤, meclis,
zevk u flevk ehli, ülfet ça¤›, ba¤, ba¤ban,
periflan, kan a¤lar, bu ba¤” kelimeleridir.
Bunlarla hayalimizde; mutlu, müreffeh
hâliyle hat›rlanan ancak dönüldü-
¤ünde hüzün verici manzaras›yla karfl›lafl›lan
bir s›la canlan›r. Ülfetin ça¤› gama
tebdil oldu¤una göre flairin do¤up
büyüdü¤ü, güzel anlar yaflad›¤›, güzel
hat›ralarla ayr›ld›¤› memleketi (yurt)
“perîflan”l›k içindedir. Zevk u flevk ehli
insanlar âh ü zâr içindedir. Bu takdirde
“yurt” flairin do¤up büyüdü¤ü memleketi
(köyü, kasabas›, ili), ota¤› ›ss›z kalan
yavru; da¤dan da¤a gezen, periflan olan
ceylan da bir felakete maruz kalm›fl olan
176 http://www.millifolklor.com