MİLLİ FOLKLOR 60. Sayı (Pdf)

akrabalar, komflular, hemflehrilerdir. Bu
yorum fliirin, tarihî-toplumsal gerçekli¤i
ile örtüflebilir.
“Yurd”un ikinci yorumu “dehr” ile
birlikte mütalaa edildi¤inde ortaya ç›kar.
“Dehr”; zaman, devir, ça¤, dönem
demektir. fiairlerde “zamandan flikâyet”
yayg›n bir temad›r. Bu flikayetin sebebi
farkl› olabilir. Burada metnin bize sundu¤u
imkânlar çerçevesinde flairin yaflad›¤›
ça¤dan memnun olmad›¤›n› söyleyebiliriz.
“Vard›m ki, ba¤ a¤lar, ba¤ban
a¤lar” m›sras›nda ba¤ ve ba¤ban, bir
mekan ve o mekandan sorumlu insan›
iflaret eder.
“Dehr” yerine fliirin varyantlar›nda
“dert” kelimesi de geçmektedir. Afl›k tarz›
edebiyat›n, sâhibi belli edebî mahsullere
sahip oldu¤u ileri sürülürse de pek
ço¤u kula¤a ve haf›zalara emanet edildi-
¤i için varyantlaflma kaderini yaflamaktad›r.
Ancak her iki kelime de fliirin anlam
bütünlü¤üne uygundur. Bu iki kelimede
bir tercihte bulunmak “benzer metin”lerden
(O¤uz, 2000:23, 83) birini yok
saymak anlam›na gelecektir. fiâirinin
(Zihnî’nin) edebî donan›m› ve fliirin kelime
kadrosu dikkate al›nd›¤›nda “dehr”
kelimesinin anlam bütünlü¤üne daha
çok katk›da bulundu¤unu söyleyebiliriz.
Bu ba¤lamda bir ülke, otorite (Süleyman
taht›) bofllu¤u oldu¤u, aranan›n
bulunmad›¤› (camlar flikest olmufl), nimetin
yerlerde süründü¤ü (meyler dökülmüfl),
can güvenli¤inin olmad›¤› (gezer
da¤dan da¤a yoktur dura¤›), her an istila,
ölüm ve can korkusunun yafland›¤›
(Avc›lardan kaçm›fl ceylan misali) zaman,
periflan olur, kan a¤lar. Burada da
avc› har ve mar, istilac› veya düflman olarak
tasavvur edilebilir. “Çiçekler” ve güle
aflk›n› terennüm etti¤ine inan›lan “fleyda
bülbül” de periflan tablo içinde tahrip
edilmifl olan güzellikleri temsil eder.
Dünyadaki herfley insan merkezlidir
ve onun tasarrufuna sunulmufltur.
‹nsanlar bu nimetlerden yararlan›rken
kargaflay› önlemek üzere sosyal-beflerî
Millî Folklor, 2003, Y›l 15, Say› 60
kanun ve kurallar ihdas ederler, yine
kendileri uygularlar. E¤er idareci konumunda
olanlar dirayetsizse, adaletli bir
idare ve iradenin sembolü olan Süleyman’›n
taht›na, insano¤luna korku ve
ürküntü veren y›lan oturmufl gibi olur.
Ülke çap›nda düflünüldü¤ünde “dehr”
elinden bu flikayetin sebebi dahilî ve/veya
hâricî olabilir.
fiiirde bir ruhî tabakadan da bahsetmek
mümkündür. “Vard›m ki” ifadesi
ve bunu destekleyen di¤er fiiller, fliirde
bir öykünün varl›¤›n› gösterir. Öykü
olunca bir anlat›c› ve anlatt›¤› olay; olay›n
cereyan etti¤i zaman, mekan ve flah›slar
söz konusudur. K›sa fliir metninde
bu unsurlar›n ayr›nt›s›n› bulmak tabiî ki
mümkün de¤ildir. Ancak fliirdeki imgeleri
bu aç›dan da de¤erlendirmek gerekir.
Anlat›c›, birinci tekil flah›st›r, yani
flâirdir. Olay›n geçti¤i yer ise “yurt, ota¤,
meclis, da¤, ba¤”da sakl›d›r. Özellikle
ba¤ iki, da¤ üç defa tekrarlan›r. Da¤ ve
ba¤, genifl bir mekan› ça¤r›flt›r›r. Bu mekan
en küçük yerleflim biriminden dünya
ölçe¤ine kadar tasavvur edilebilir.
Ruhi tabakada flair, iç âlemindeki
›zt›rab› dile getirmektedir. Yaflanan olay
karfl›s›nda flair çaresizdir, perifland›r.
Metinde flaire hüzün veren olay tekil ve
içsel gibi görünse de asl›nda “yurt” ve
“bu ba¤” ifadelerinden geneli kapsad›¤›
yarg›s›na var›labilir.
Kader (al›nyaz›s›) tabakas› veya di-
¤er ad›yla genel insanl›k idesi tabakas›
aç›s›ndan bak›ld›¤›nda dünyada her devirde
harab edilen mekanlar, co¤rafyalar,
beldeler olmufltur. Bu y›k›mlar›n baz›s›
ilâhî gazab›n bir tecellisi olurken di-
¤er bir k›sm› da Adem peygamberin iki
o¤lunun (Hâbil ile Kâbil’in) mücadelesinde
ifadesini bulan ezelî-beflerî çat›flman›n
neticesidir. Semavî kaynaklar›n
bildirdi¤i çeflitli kavimlerin (Ad, Semud
kavimlerinin /ülkelerinin) alt-üst olmas›,
tarihî devirler içersinde günümüze
yak›n dönemlerde cereyan eden y›k›mlar
(I. Ve II. Dünya Savafllar›, Millî Mücâde-
http://www.millifolklor.com 177