Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Millî Folklor, 2003, Y›l 15, Say› 60<br />
asonans ve aliterasyonlar, halka halka,<br />
ser-te-ser gibi kelime tekrarlar›, zincirleme<br />
tamlamalar›n olmamas› gazeli ak›c›<br />
k›lm›fl. fiiirde l (17), r (26), â (14)kere<br />
kullan›lm›flt›r. L/r ak›c› seslerdir. Â da<br />
ak›c›l›¤› destekler. fiiirin redifi olan gör<br />
fiilindeki r sesinin de ak›c› bir ses olmas›<br />
bu tavsifte etkili olabilir. II.Selim’in<br />
bu gazelinin son beyti için Beyânî de âbdâr<br />
der.<br />
Ahdî’de de abdâr denilen fliirlerde<br />
aliterasyonun hakim oldu¤u görülmektedir.<br />
R sesinin çok geçti¤i afla¤›daki fliirde<br />
aliterasyon önemli bir âhenk unsurudur.<br />
Bu örnekte gördü¤ümüz ikinci bir<br />
husus da benzetmeye esas olan unsurun<br />
fliir içinde geçmesidir: gazel-i âbdâr, mânend-i<br />
dürr-i flehvâr.<br />
Izârî:<br />
Bu gazel-i âbdâr dahi mânend-i dürr-i flehvâr anlarundur.<br />
Girmedi silsile-i ‘›flka çü dürr-i flâhvâr<br />
Depesini delerek katd› katâre leb-i yâr<br />
Sîne sadr›na geçürse yiridür nâvekini<br />
Gözüni açd› gördi bu zahm-› ten-i zâr<br />
Al›maz zerre-i hâk-i rehini çehremden<br />
Kur› yire ak›dur yafl›n› çeflm-i dür-bâr<br />
Aldanup bâd-› seher öykünür imifl ruhuna<br />
Dedanup bâd-› seher öykünür imifl ruhuna<br />
Dürr-i dendân› peyâm›n sadef-i deryâdan<br />
Tatlu diller döker almaga èIzârî enhâr<br />
âbdâr denilen bir baflka gazelde de<br />
d ve r seslerinin hakimiyeti ve tenâsübün<br />
yo¤unlu¤u dikkat çeker.<br />
Meflâmî Bey’in fliirlerinden ses benzerli¤ine<br />
dayal› bir gazel seçilir. Bu fliir<br />
de âbdâr olarak nitelendirilmifltir. Örnekte<br />
dükene redif olarak tekrarlan›rken<br />
kafiyedeki -ân hecesi ve fliirin tamam›ndaki<br />
k ve g seslerinin tekrar› fliirde<br />
âhengi sa¤layan husus olmufltur. Meflâmî<br />
Beg: Mâsadak-› güftâr bir gazel-i âbdâr...<br />
Boflala kîse-i kân kâse-i èummân dükene<br />
Ne gam-› dil ne nem-i dîde-i giryân dükene<br />
fiol kadar arayay›n flâhid-i maksûdum› kim<br />
Cüst ü cûda talebüm rahfl›na meydân dükene<br />
Çekmezem gam çekerem çeflmüme hâk-i kademün<br />
Eger ey nûr-› basar kuhl-› S›fahân dükene<br />
Dîdeden hûn-› ciger olmaya bir dem hâlî<br />
Bahrler berr olsa deryâ-y› firâvân dükene<br />
Gide mi fikr-i leb-i yâr Meflâmî dilden<br />
Kândan hîç ola m› laèl-i Bedehflân dükene(Solmaz<br />
1995: 98-99,100)<br />
Gelibolulu Âlî’nin flu beyitleri de âbdâr’d›r.<br />
Beyitlerde ilk dikkatimizi çeken<br />
tâze ve tâzeler kelimelerinin tekrar›yla,<br />
hât›r› y›k›lmak, gönlü harap olmak, hât›r<br />
gönül bilmemek, eski derdini tazelemek<br />
gibi deyimlerin kullan›lmas›d›r. Yine<br />
a ve e seslerinin tekrar›, tâze kelimesinin<br />
yeni, yenilemek ve genç manalar›n›n<br />
birlikte zikredilerek anlam zenginli-<br />
¤inin sa¤lanmas› da beyitleri âhenkli,<br />
ak›c› ve orijinal k›lm›flt›r.<br />
Y›k›ld› hât›r›m gönlüm harâb old› o gül bilmez<br />
Yine cevr itmek ister tâzedür hât›r gönül bilmez<br />
Tâze dilber sevse âfl›k eski derdin tâzeler<br />
Tâzeler keyfiyyetin erbâb-› ›flkun tâzeler(Solmaz<br />
1995:103)<br />
Âlî’de Meflâmî’nin yukar›da zikretti¤imiz<br />
dükene redifli gazelinin âbdâr oldu¤unda<br />
Âhdî ile hem-fikir. Ancak Âlî<br />
gazelin 4 beytini alm›flt›r. Âlî’nin âbdâr<br />
dedi¤i di¤er örneklerde de beyitlerdeki<br />
ses tekrarlar›yla âhengin sa¤land›¤› görülüyor.<br />
Künhü’l-ahbar’›n Emrî Çelebi<br />
maddesinde Âlî’nin abdâr olarak tavsif<br />
etti¤i bir beyitte de –r/-â sesinin aliterasyonunun<br />
yan›nda içer yüklemi ve cûybâr<br />
ismi geçmektedir:<br />
Bîmâr olup harâret-i rûz-› bahârdan<br />
Her bir d›raht flerbet içer cûybârdan (‹sen<br />
1994:196)<br />
Sehî ve Latifî’de bu s›fata rastlayamad›k.<br />
Bu çal›flman›n sonuçlar› flöyle s›ralanabilir:<br />
Tezkirelerde âhenk kelimesi<br />
do¤rudan do¤ruya fliir de¤erlendirmesinde<br />
kullan›lmaz, yerine âhengi karfl›layabilecek<br />
s›fatlar tercih edilir.<br />
114 http://www.millifolklor.com
Change language