MİLLİ FOLKLOR 60. Sayı (Pdf)

Efsaneden Destana:
KAZAK‹STAN’DA KORKUT ATA VE KORKUT KÜYÜ*
From Legend to Epic: Grandfather Korkut and
the Village of Korkut in Kazakhstan
De la légende à l’épopée: Korkut Ata et Korkut Küyü au Kazakhstan
Girifl
Ayn› soydan gelen, ortak geçmifli,
ortak dili ve kültürü olan Türk boylar›;
günümüzde farkl› co¤rafyalarda, ayr›
ayr› devletler içinde yaflay›fllar›n› sürdürseler
de bu boylar› birbirine yak›nlaflt›ran
sa¤lam köprüler bulunmaktad›r.
Bunlar›n bafl›nda da kültür köprüsü
gelmektedir. Özellikle halk edebiyat›
ürünleri bu köprünün temelini olufltur-
Dr. Bayram DURB‹LMEZ*
ÖZET
Kopuz çalan, beste yapan, insan üstü akla sahip, flaman, sihirbaz, gelece¤i bilen bahfl›, hastal›klar› iyilefltiren
hekim, devlet yöneticilerine sadrazaml›k yapm›fl bilge bir kifli say›lan Korkut Ata’n›n, 7.-8. yüzy›llarda,
S›rderya ›rma¤› k›y›s›nda yaflad›¤› ileri sürülmektedir. Dede Korkut kitab›n›n bilinen iki nüshas›n›n
(Dresden ve Vatikan nüshalar›) d›fl›nda, sözlü kültür gelene¤i içinde oluflan Dede Korkut ile ilgili anlat›lar›n
de¤iflik anlat› türlerine dönüfltükleri tespit edilmifltir. Bu anlat›lar›n kayna¤›n›n mitolojik ürünler oldu¤u ileri
sürülmektedir. Mitolojik anlat›lar, Korkut konulu efsanelere kaynakl›k etmifl, bu efsanelerin bir k›sm› destana
dönüflürken, bir k›sm› da hikâye ve / veya masala dönüflmüfltür. Korkut Ata, Kazakistan’da, Türk müzi¤inin
atas›, küyün yarat›c›s› ve efsane kahraman› olarak kabul edilmektedir.
Anahtar Kelimeler
Korkut Ata, efsane, destan, mitoloji, masal, hikâye, sözlü kültür, müzik
ABSTRACT
Korkut Ata, who played kopuz, composed musical pieces, had a super human wisdom, foresaw future,
doctor recovering the sick, great vizier of the sovereign and was a shaman, magician, is believed to have lived
near S›rderya river in 7-8. centuries. It has been proved that the various narratives about Dede Korkut,
except the two known copies(Dresden and Vatican copies) were transformed into different kinds of narratives.
Some of the mythological narratives, the source of legends starring Korkut, were transformed into legend
and some were transformed into story and/or tale. Korkut Ata is accepted as the father of Turkish music, creator
of Küy and a legendary hero in Kazakhstan.
Key Words
Korkut Ata, legend, epope, mythology, tale, story, oral culture, music
maktad›r. Bu ürünler aras›nda Köro¤lu
destan› ve Dede Korkut hikâyeleri baflta
olmak üzere Tahir ile Zühre, Arzu ile
Kamber, Âfl›k Garip vd. gibi halk hikâyeleri;
Nasrettin Hoca, Kelo¤lan (Tazflabala)
gibi ortak f›kra tipleri; Ahmet Yesevî,
Yunus Emre, Karacao¤lan gibi flâirler;
Türk dünyas›n›n büyük bölümünde
ortak olan maniler, atasözleri, bilmeceler
vd. gibi anonim edebiyat ürünleri,
* Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araflt›rmalar› Merkezi taraf›ndan 22-24 Kas›m 2000 tarihleri aras›nda
düzenlenen “Uluslar aras› Geçmiflten Günümüze Destan Sempozyumu”nda sunulan bildiri metnidir.
** Erciyes Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyat› Bölümü
http://www.millifolklor.com 219