Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
lerinin, duygu ve düflüncelerinin en veciz<br />
ifadesi, özeti, sembolü, bileflkesidir; duygu<br />
etiketidir. Ata sözlerinde bilimsellik<br />
(sosyoloji, ekonomi, t›p, tarih...) ad›na<br />
bir çok fley bulabiliriz.Bu bilimsellik<br />
halk muhayyilesi prati¤inin en güzel<br />
sehli mümteni örneklerini teflkil eder.<br />
Atasözleri belgesel miras›n önsözleri gibidir.<br />
Almanlar “Bir milletin de¤erini<br />
ata sözleriyle ölçün” derler. Millet-de¤er<br />
meselesinde bir sürü k›stas olabilir, ama<br />
ata sözleri çok daha objektif, çok daha<br />
belirgindir. .<br />
Genelde kullan›lmayan fley eskimez<br />
ve de¤iflmez. Kullan›m ise süreklili¤i ve<br />
de¤iflkenli¤i gerektirir. Dil zaten prati¤i<br />
olan bir varl›kt›r. De¤iflim ve geliflim dilin<br />
özünde vard›r. Bu dil de¤iflkenli¤inde<br />
sabit gibi duran, yüzy›llard›r kal›b›n› koruyabilen<br />
ata sözleri ve deyimler de birtak›m<br />
de¤iflmelere u¤ram›fllard›r.<br />
Atasözleri ve deyimler klifle sözlerdir.<br />
Söylenifllerinde fliirsellik vard›r. Ço-<br />
¤u kafiyeli ve belli ses düzenindedirler.<br />
Bu da onlar›n yüzy›llar boyu unutulmadan<br />
veya çok az de¤iflimlerle aktar›lmas›n›<br />
sa¤lam›flt›r. Onlar›n dilleri telgraf<br />
dili gibi olup k›sa ve kal›plar hüviyetindedirler.<br />
Fakat bu k›sa kal›plar içinde<br />
çok derin anlamlar bar›nd›r›rlar. kimileri<br />
net ve anlafl›l›r durumda olmalar›na<br />
ra¤men kimileri de yoruma muhtaçt›rlar.<br />
Biz bu çal›flmam›zda kelime de¤iflkenli¤inin<br />
etimolojik olgusuyla birlikte,<br />
yine kelimelerdeki sosyal ve co¤rafî boyuttaki<br />
de¤iflkenliklerini de inceleyece-<br />
¤iz.<br />
A. Anlam De¤iflmesi Veya Anlam<br />
Kaymas›<br />
Kelimeler anlam de¤iflmelerine zaman›n<br />
tabiî tesiriyle u¤rarken,de¤iflen<br />
dünya düzeni, sosyal ak›flkanl›k bu de-<br />
¤iflmeyi h›zland›r›r.<br />
Anlam de¤iflmeleri genellikle bir<br />
Millî Folklor, 2003, Y›l 15, Say› 60<br />
kaç yüzy›la var›rken, köklü ink›lâplar›n<br />
da bu de¤iflimleri h›zland›rd›¤›n› unutmamak<br />
lâz›md›r. Meselâ efendi sözü<br />
Cumhuriyetten evvel yönetim s›n›f› veya<br />
ulema için kullan›lan bir sayg›nl›k unvan›<br />
idi. Halbuki bugün ayn› kelime az ö¤renim<br />
görmüfl veya hiç ö¤renim görmemifl<br />
insanlar için kullan›lmaktad›r. (Aksan,<br />
1990: 219)<br />
fiimdi bu de¤iflmeleri a¤›rl›kla ata<br />
sözlerinde göstermeye çal›flal›m.<br />
Abdala kar ya¤›yor demifller,<br />
titremeye haz›r›m demifl.<br />
abdal özel is. tar. Safevîler devrinde<br />
‹ran’da yaflayan Türk oymaklar›ndan biri.<br />
2. Anadolu’da yaflayan birtak›m oymaklara<br />
verilen ad. Geygel Abdallar›.<br />
Aptala malûm olur. Bu söz bir fleyin<br />
olaca¤›n› sezen kimseler için flaka yollu<br />
söylenir. (Türkçe S.,1988:2)<br />
abdal-ebdal is.Ar. 1. Dünya ile ilgisini<br />
kesip Tanr›’ya ba¤lanm›fl olan dervifl.<br />
(Evliyadan 70 kiflilik bir cemaat veya<br />
zümreye verilmifl bir add›r. Efganistan’da<br />
bir Türk toplulu¤unun, Anadolu’da<br />
göçebe bir halk›n ad›d›r. Afl›r› Alevî<br />
olup Kendilerine “ Seyyid Gazi Yetimleri”<br />
Büyüklerine de “dede” derlerdi)<br />
(Devellio¤lu 1986:3)<br />
Atasözünde an›lan abdal, miskin<br />
kimsesiz, fakir anlamlar›nda kullan›lm›flt›r.<br />
Abdal dü¤ünden, çocuk oyundan<br />
usanmaz.<br />
Bu atasözündeki abdal yukar›daki<br />
anlam›ndan farkl› bir kullan›m içindedir.<br />
Anadolu’da baz› bölgelerde (Konya-<br />
Kulu) ve civar›nda dü¤ünlerde davul<br />
zurna çalanlar da abdal (aptal) denir.<br />
Abdal tekkede, hac› Mekke’de<br />
bulunur.<br />
Belki de kelime anlam›na en yak›n<br />
flekliyle bu sözde kullan›lm›fl abdal.<br />
Adam adamd›r olmasa da pulu,<br />
eflek eflektir olmasa da çulu.<br />
http://www.millifolklor.com 117
Change language