Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
UYGURLARIN MEZAR KÜLTÜRÜ ÜZER‹NDE<br />
B‹R ARAfiTIRMA *<br />
A Study on the Cemetery Tradition Among Uighur Turks<br />
Etude de la culture du tombeau chez les Ouïgours<br />
Doç. Dr. Rahile DAVUT<br />
Aktaran: Doç. Dr. Alimcan ‹NAYET **<br />
ÖZET<br />
Mezara tapma Uygurlar aras›nda çok önemli bir inançt›r, ayn› zamanda çeflitli folklor unsurlar›n› içeren<br />
dini kültür hadisesidir. Uygurlar çeflitli hastal›klardan ve do¤a felaketlerinden korunmak, hastal›klar›na<br />
flifa dilemek, günahlar›ndan ar›nmak amac›yla, gençler ise k›smetlerinin aç›lmas› umuduyla mezarlara<br />
gidip ibadet etmektedirler. Onun için bu olgunun kayna¤›n› ve onun geliflim sürecini araflt›rmak çok önemlidir.<br />
Bu makalede Uygurlar aras›ndaki mezar tapman›n sebepleri, tarihi geliflimi ve çeflitleri araflt›r›lacakt›r.<br />
Anahtar kelimeler: mezar, evliya, ‹slam, Budizm, Uygur<br />
ABSTRACT<br />
To worship the grave is a very important belief among Uighur people. ‹t is also a religious cultural happening<br />
which contains different folkoric elements. Uighur people believe that the graves can protect them<br />
from different diseases and natural disasters and cleanses their souls. Also, young people believe that the graves<br />
may help them to get married. So it is very important to research on the origin of to worship grave and<br />
its developing process. ‹n this article, it is going to be researched on the causes and historical process and<br />
types of to worship the grave among Uighur people.<br />
Key words: grave, saint, ‹slam, Buddhism, Uighur<br />
Mezara tapma Uygurlar›n oldukça<br />
önemli bir bölümünde yayg›n olan bir inanç<br />
faaliyetidir. Ayn› zamanda çeflitli kültür tabakalar›n›<br />
ihtiva eden ola¤anüstü bir dinî<br />
kültür hadisesidir. O kendi dar anlam›yla<br />
sadece bir dinî faaliyet de¤il, muhtelif tabakalar›<br />
olan Uygur kültürü ve folklorundaki<br />
din, örf adet, edebiyat, sanat, felsefe ve toplumsal<br />
düzen gibi bir çok alanla ilgili inanç<br />
faaliyetidir. Uygurlardaki mezar kültürünün<br />
ortaya ç›k›fl›n›, geliflim ve de¤iflim özelliklerini,<br />
ihtiva etti¤i de¤iflik folklor unsurlar›n›<br />
kültür bilimi aç›s›ndan aç›kl›¤a kavuflturmak<br />
bizi çok kaynakl› Uygur kültürü<br />
ve onun geliflimi üzerinde tekrar düflünmeye<br />
sevk etmektedir.<br />
Mezar Arapça bir sözcük olup “ziyaret”,<br />
“ziyaret etmek” anlam›na gelir. Uygurca’da<br />
ise bu sözcük “zeretgarl›k”(mezarl›k),<br />
“kabristanl›k”(mezarl›k), “toprak befli”(mezar)<br />
gibi efl anlamlar›ndan farkl› olarak ‹slam<br />
diniyle ilgili büyük kiflilerin türbelerini<br />
gösterir. Ama baz› bölgelerde herhangi bir<br />
mezar› ifade etmek için de kullan›labilir.<br />
Mezara tapma Uygurlar aras›nda oldukça<br />
yayg›nd›r. Özellikle güney ve kuzey<br />
fiincang (Do¤u Türkistan)daki köylerde mezara<br />
tapma bir k›s›m Uygurlar›n inanç yaflam›n›n<br />
önemli bir parças› hâline gelmifltir.<br />
Kifliler mezarlar›n kendilerini korumalar›n›,<br />
zorluklar›n› kolaylaflt›rmalar›n›, hayatta<br />
iflledikleri günahlar›n› ba¤›fllamalar›n›<br />
* Bu yaz› Doç.Dr.Rahile Davut’un 2001 y›l›nda Urumçi’de fiincang(Do¤u Türkistan) Üniversitesi Yay›nevi<br />
taraf›ndan yay›mlanan “Uygurlar›n Mezar Kültürü Üzerinde Bir Araflt›rma”(Wei wu er Maza Wenua Yanjiu)<br />
adl› Çince kitab›ndan al›nm›flt›r.<br />
** Ege Üniv. Türk Dünyas› Araflt›rmalar› Enstitüsü Ö¤r. Üyesi<br />
http://www.millifolklor.com 207
Change language