Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Millî Folklor, 2003, Y›l 15, Say› 60<br />
örgüsünde itici bir fonksiyona, veya vakay›<br />
bafllatma ifllevine sahiptir. Çekirdek<br />
vaka onun sayesinde vucut bulmufltur.<br />
Dede Korkut onu klasik ve geleneksel<br />
romandaki gibi tan›t›r. Yerinden kalkar,<br />
fiami günlü¤ünü giyer. Y›lda bir defa<br />
toy düzenler ve O¤uz Beylerini misafir<br />
eder.Attan Ayg›r, deveden bu¤ra, koyundan<br />
koç kestirir. Üç ota¤ kurdurur,<br />
kara, ak ve k›z›l. O¤lu k›z› olmayan› kara<br />
ota¤a konuk eder, kara keçeye oturtur,<br />
kara koyun yahnisinden yedirir. Bay›nd›r<br />
Han, olay›n çekirdek vakas›n›, cenin<br />
vakas›n› ortaya koyar. Bütün hikaye<br />
bu cenin vakadan ortaya ç›kar. Beyler<br />
üstünde hakim bir rolü vard›r, Bay›nd›r<br />
Han›n. Ordusu vard›r, büyüyen her genç<br />
onun ordusuna kat›l›r. Bay›nd›r han bu-<br />
¤as› ile devesini y›lda iki kez yaz ve güz<br />
gürefltirir. Beylerle onlar›n dövüflünü temafla<br />
eder, teferrüc eder. Dirse Han’›n<br />
o¤lu bo¤ay› alteder. Bay›nd›r Han’›n Ak<br />
Meydan› vard›r. Dirse Han o¤lundaki<br />
ahlaki de¤iflmeyi Bay›nd›r Hana flikayet<br />
edecekler diye korkar. Hikayede daha<br />
sonra Bay›nd›r Han görünmez. Bay›nd›r<br />
Han s›radan bir tip de¤ildir, karakterdir.<br />
Toplumun süreklili¤inin nesille olaca¤›n›<br />
bildi¤i için ota¤lar kurmay› kurgulam›fl<br />
ve baflarm›flt›r. Dirse Han kara<br />
ota¤a oturtulan kiflilerin prototipidir.<br />
Böyle yüzlerce binlerce insan›n maceras›n›,<br />
tecrübesini bu prototipin arkas›ndan<br />
görebiliriz. Üremeyi özendiren tarihte<br />
çok olay vard›r, ama buradaki çok<br />
mant›kl› etik ve estetik aç›dan da en makülüdür.<br />
Bay›nd›r Han vakay› bafllatan, gerilimi<br />
kuran kiflidir, olay› götüren flah›s<br />
ise Dirse Han’d›r. O¤lu k›z› yoktur. Varl›kl›d›r,<br />
k›rk yi¤idi ile birlikte Bahad›r<br />
Han’›n davetine kat›l›r. Çocu¤unun olmay›fl›n›n<br />
nedenini araflt›r›r. Eflinin tavsiyesi<br />
ile toy düzenler, bir o¤lu olur. O¤lu<br />
Bay›nd›r Han’›n bo¤as›n› yener. Çevresindeki<br />
k›rk yi¤it o¤lunun ahlak›n›n<br />
bozuldu¤unu söyleyerek babay› kand›-<br />
r›rlar, o da kötü evlad›ndan kurtulmak<br />
için onu öldürür. Olay› araflt›rmaz.Yusuf<br />
ile Züleyha hikayesinde Yusuf’un babas›na<br />
benzer. Ama olaylar›n geliflme tarzlar›<br />
ve trajik taraflar› farkl›d›r. Ama temel<br />
mesele k›skançl›kt›r. Dirse Han oku<br />
ile o¤lunu öldürür. Ama eflini ikna edemez.<br />
Kurnaz olmayan bu saf baba,o¤lunun<br />
ortaya ç›kmas›ndan sonra k›rk namert<br />
yi¤it taraf›ndan yakalan›p götürülür.<br />
Bu¤aç Han onu kurtar›r. Dirse Han<br />
tamamlay›c› bir flah›st›r, vakan›n etik ve<br />
trajik zembere¤i onun elinde kurulur.<br />
Hikayenin mesaj› onun böyle bir tiple çizilmesini<br />
gerektirir, tavr› de¤iflti¤i anda<br />
hikaye de de¤iflik bir mesaja do¤ru gider.<br />
Canl› bir tip olarak düzenlenmifltir.<br />
Hikayenin üçüncü önemli flahs›<br />
o¤ul Bo¤aç Han’d›r. Güçlüdür, mant›kl›d›r.<br />
Bo¤ay› mant›¤› ve gücü ile yener.<br />
Dede Korkut taraf›ndan isimlendirilir.<br />
‹deal eflyalar ve ideal hayvanlara lay›k<br />
görülür, çünkü hem hünerli, hem de erdemlidir.<br />
On iki m›sral›k tan›t›c› fliirde<br />
alt› kere erdem ald› kere hüner kelimesi<br />
zikredilir. Toplumun k›stas› budur, erdem<br />
ve hüner. Di¤er bir ifadeyle fazilet<br />
ve beceriklilik. Dede Korkut hikayeleri<br />
bu iki insani ve ahlaki özellik üzerine<br />
kurulmufltur, sa¤l›kl› ve dejenere olmayan<br />
bir toplumun özellikleridir, para,<br />
menfaat, kad›n gibi hedefler hikayelerde<br />
yoktur.Lucas l9 yüzy›l roman›n›n dejenere<br />
olmufl bat› ailesini anlatt›¤›n› söyler.<br />
Cemil Meriç ise onu tekrar eder. Dede<br />
Korkut ise sa¤l›kl› toplumu on iki epizotlu<br />
bir romanda anlatma ustal›¤›n›<br />
göstermifltir.<br />
Ana da romanda önemli bir misyona<br />
sahiptir, babadan daha etkindir. Baba<br />
safca olaylar›n arkas›ndaki hileyi görmez,<br />
ana görür. O da ideal niteliklerle<br />
tan›t›lm›flt›r. O¤lunu k›rk namerdin<br />
elinden kurtarmay› baflaracak kadar<br />
kendine güvenir.<br />
Han babamun kat›na ben varay›m<br />
A¤›r hazine bol leflker alay›n<br />
50 http://www.millifolklor.com
Change language