MİLLİ FOLKLOR 60. Sayı (Pdf)

Azg›n dinli kafire ben varay›m
Paralanup kaz›l›k atumdan inmeyinçe
Yinim ile akça kanum silmeyince
Kol bud olup yir üstüne düflmeyinçe
Yalunuz o¤ul yollar›ndan dönmeyeyim
(s.87)
O¤lunu, babas›n› kurtarmaya raz›
eden odur.
Hikayenin di¤er flah›slar›, Bay›nd›r
Han›n kimlikleri belli olmayan adamlar›,
Dirse Han’›n k›rk namert yi¤idi, anan›n
k›rk k›z›, askerler, bo¤ay› zabtetmeye
çal›flan alt› kiflidir.
Dede Korkut, hem befleri hem mitik
boyutlu bir insand›r. O hem bir gözlemcidir,
olaylar›n can al›c› noktalar›nda ortaya
ç›kar ya isim koyar, ya mükafatland›r›r.
Ama olaylar›n sonunda ise mazi
hal, istikbal fleklinde yorumlanan dünya
günefl ay üçlüsüne endekslenmifl zaman›n
d›fl›na ç›kar. Ölümsüz, mitik bir
adamd›r Dirse Han hikayesinde, Bu¤aç
Han’›n ödüllendirilmesinden sonra, zaman
birden arzi bir zaman olmaktan ç›kar.Dede
Korkut konuflurken hikaye örgüsündeki
flah›slar›n hepsi göçmüfltür, o
insan üstü kimli¤i ile ortadad›r.Dede
Korkut da zaman Bergson, Tanp›nar,
Necip Faz›l ‘dan çok önce,çok farkl› bir
boyutta ifllenmifltir.
Anlar› dah› ecel ald› yer gizledi
Fani dünya yine kald›(s.94)
Hikayenin di¤er flahs› ise H›z›r’d›r.
O da Dede Korkut gibi mitik bir flah›st›r.
Da¤da öldü diye b›rak›lan Bu¤aç Han’›n
yaras›n› tedavi eder, ve ana sütü ile da¤
çiçe¤ini ilaç olarak gösterir.
Hikayede hayvanlar da misyon ve
fonksiyon sahibidir. Koyun, koç, deve,
arslan, kaplan, y›lan,köpek ve kufllar
karga, kuzgun, turgay dekoratif nitelikli
de¤il, birer fonksiyon veya ifllev üstlenmifllerdir.Cans›z
tabiat resimlerindeki
ifllevi olmayan hayvanlar de¤illerdir.
Hayvanlar insanlarla zengin bir
iliflkiler a¤› kurmufltur. S›radan fleyler
insanlar›n ilgisini çekmez. Attan ayg›r,
Millî Folklor, 2003, Y›l 15, Say› 60
deveden bu¤ra,koyundan koç k›rd›rmak,bu
toplumun s›radan fleylere ilgi
duymay›fl›n›, düflünce ve tercih hakk›n›
yüce tuttu¤unu gösterir. Seçilen renk
tercihleri de zay›f renkler de¤il ana ve
belirgin renklerdir. A¤, k›z›l, kara . Bu
renkler insanlar ve toplumun net ve belirgin
tercihler yapt›¤›n› gösterir. ‹yi ile
kötünün, fler ile insanl›¤›n aras› kesin
olarak bellidir. Taviz insanlar›n lügatinde
yoktur.Pembe, mavi, sar› gibi çözücü,
rehavet verici renkler yok “Kimün ki o¤lu
k›z› yok kara ota¤a kondurun, kara
kiçe alt›na döflen, kara koyun yahn›s›ndan
önüne getürün, yir ise yisün, yemez
ise tursun gitsin dimifl idi “(s.78)Tav›r
nettir, dalkavukluk, riyakarl›k, yaranma,
yalakal›k, suland›rma gibi toplumu
suyun duvar› yalad›¤› gibi yavafl yavafl
çözen fleylere iltifat yok. Yer ise yesin yemez
ise çeksin gitsin. “o¤lu k›z› olmayan›
Allah taala kargayupt›r, biz dahi kargaruz,
bellü bilsün demifl idi.”(s.78)Yersiz
merhamet, ac›ma, dejenere eden taviz
bu cümlede yok,” belli bilsün”net bir
tav›r. Sa¤l›kl› bir sosyal yap›, kifliyi
olumsuzluktan kaç›nmaya karfl› net bir
tav›r almakla ortaya ç›kar. Buraya da o
hal hakimdir. Eserin trajik yap›s›n› yapan
da bu iyilik ile kötülük aras›ndaki
çok aç›k belirginliktir. Klasik tiyatro ve
trajedi toplumlar›n tercihlerinin net oldu¤u
dönemlerin edebiyat›d›r. ‹yiyi seven
de trajik tercihler, kötüyü seven de
trajik tercihler yapar. Dirse Han o¤lunun
kötü oldu¤unu duyunca onu öldürmeyi
göze al›r. ‹flin dalavere yan› bir tarafa
baban›n bu tercihi de toplumun kötülük
karfl›s›nda affetmez, kesin tavr›n›
gösterir. ‹yiye ve kötüye ciddi bir ba¤l›l›k
ve sadakat söz konusudur burada . Kötü
o¤lun da olsa, toplumsal ve ahlaki dirlik
ve düzenlik için onu bile öldürebilirsin
gibi kesin bir tav›r.
K›rk yi¤idi ile Bay›nd›r Han’›n davetine
icabet eder, Dirse Han, ama, kara
ota¤a oturtulur. O da sosyal mevkisi yüzünden
kurallar› çi¤neyemez, han da ol-
http://www.millifolklor.com 51