Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
elli. Sosyal insan›n ideal ifllevidir, çoluk<br />
çocuk. Yüksek düzeyde organize olmufl<br />
bir ideal toplum talebi vard›r hikayelerde.<br />
Dirse Han ve efli ideal bir aile reisi<br />
olmak için çabalarlar, eksikleri çocuklar›d›r,<br />
onu elde etmek için gerekeni yaparlar,<br />
elde ettikleri çok da ideal olmal›d›r.<br />
O da gerekeni yapar, on befl yafl›nda<br />
güçlü bir bo¤ay› alteder ve çevresinde<br />
korku ve hayret uyand›ran ideal bir delikanl›<br />
olur. Baba o¤lunun ideal sosyal ve<br />
ahlaki boyutlar› bozdu¤unu anlay›nca<br />
onu öldürmeyi, sa¤l›kl› toplum idealinin<br />
gere¤i görür ve o¤lunu öldürür. Bo¤aç<br />
Han hayata dönünce ideal bir davran›flla<br />
babas›n› k›rk kötü adamdan kurtar›r,<br />
ideal bir evlat oldu¤unu gösterir.<br />
Dede Korkut’da tabiat seyirlerine<br />
contemplasyonlar›na dayanan bir estetik<br />
oluflmufltur. Hikayelere hakim olan<br />
denetlenemeyen peyzaj mant›¤›n›n hükmetmedi¤i<br />
vahfli bir tabiatt›r. Kaz›l›k<br />
Da¤›’n›n tasviri anlat›m›nda bu görülür.<br />
Akar senün sularun K›z›l›k Ta¤›<br />
Akar iken akmaz olsun<br />
Biter senün otlarun Kaz›l›k Ta¤›<br />
Biter iken bitmez olsun<br />
Kaçar senün geyiklerün Kaz›l›k Ta¤›<br />
Kaçar iken kaçmaz olsun tafla dönsün<br />
Ne bileyin o¤ul arslandan m› old›<br />
Yoksa kaplandan m› oldu ne bileyin o¤ul (s. 89)<br />
Dirse Han hikayesinde tabiat, tabiat-<br />
insan, insan- hayvan iliflkilerinin ideal<br />
durufllar›n›n gözlemlenmesinden ortaya<br />
ç›kan bir güzel anlay›fl› vard›r. Dede<br />
Korkut’un do¤as›nda el de¤memifllik görülür.‹nsan›n<br />
müdahale etmedi¤i natürel<br />
bir tabiat ta denebilir bu tabiata.<br />
Salkum salkum tan yelleri esdüginde<br />
Sakallu bozac turgay sayradukta<br />
Sakal› uzun tat eri banladukta<br />
Bidevi atlar issini görüp okradukta<br />
Aklu karalu seçilen ça¤da<br />
Göksi güzel kaba ta¤lara gün de¤ende<br />
Big yigitler c›lasunlar birbirine koyulan ça¤da<br />
(s.78)<br />
Millî Folklor, 2003, Y›l 15, Say› 60<br />
Burada sabah›n tabiat›n ideal durufllar›<br />
ile yans›t›lmas› söz konusudur.<br />
Donmufl bir natürmort de¤il canl› ve hareket<br />
halinde bir sabah tasvir edilmifltir.<br />
Tan yeri,kufl, Tatar eri, bedevi atlar ve<br />
sahipleri, sabah›n akl› karal› belirsiz<br />
an›, gö¤sü güzel kaba da¤lar,bey yi¤itler,<br />
hep ideal,tabiat›n ve insanlar›n en güzel<br />
ideal durufllar› üzerine bir sabah tasarlanm›flt›r.<br />
‹deal konum ve talepler, insan›n<br />
güzellik talebinden kaynaklan›r. ‹lk<br />
dönem estetik metinlerinde oran, uyum,<br />
ahenk gibi matematik nisbetlere dayanan<br />
güzellikler tabiatiyle takib edilemezdi.<br />
Onlar sonraki yüzy›llar›n, estetik<br />
ilerledi¤i dönemlerin ölçüleridir. Dirse<br />
Han hikayesinde gerçeklik de¤il ideal<br />
olan söz konusudur. ‹deal durufllara<br />
hayranl›k güzel yaflam idealinden kaynaklan›r.Tabiat›n<br />
duruflu ile toplumsal<br />
idealler aras›nda ba¤lar itibara al›nm›flt›r.<br />
Bu dönem esteti¤inde en dikkati çeken<br />
ö¤e tabiatt›r. Tabiat›n içinde insan›n<br />
üretti¤i nesneler ve mimari yoktur.<br />
Dirse Han hikayesinde tabiat›n içinde<br />
insan›n tasar›m›ndan geçmifl sadece, ak<br />
ota¤, kara ota¤, k›z›l ota¤, kara keçe görülür.<br />
Nesneler insanlar›n gözünü tabiattan<br />
çevirmemifltir.<br />
‹nsan tasvir ve tasar›mlar›nda da<br />
ideal durufllarla güzellik aras›nda ba¤lant›<br />
kurulmufltur.Dirse Han’›n eflini anlat›rken<br />
tasarlad›¤› güzellik, o¤ulun<br />
anas›n› anlat›rken biçimlendirdi¤i güzellik,<br />
anan›n Dirse Han’› anlat›rken<br />
kulland›¤› dil de ideal biçimler ve durufllardan<br />
kaynaklanan güzelliklerdir. Dirse<br />
Han eflini anlat›rken vücut ö¤elerini<br />
idealize eder. Benzetmelere dayanan<br />
güçlü imajlard›r bu özellikler. Boy, saç,<br />
kafl, a¤›z, yanak da ideal durufllar, ideal<br />
benzetmelerle anlat›lm›flt›r. Selvi boy,<br />
ideal boy, ayr›ca evden ç›k›p yürümekle<br />
hareket halinde bir selvi boyluluk tasarlanm›flt›r.<br />
Çatma kafl, ideal kafl, yan›nda<br />
kurulu yaya benzemek söz konusudur.<br />
Eflya ve hayvanlar için de ayn› tasar›m-<br />
http://www.millifolklor.com 55
Change language