Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Millî Folklor, 2003, Y›l 15, Say› 60<br />
2 1999-2000 akademik y›l›nda, Kazakistan’da, konuk<br />
ö¤retim üyesi olarak görev yapt›k. Çal›flmam›z›<br />
tamamlad›¤›m›zda, söz konusu eserin bir k›sm›n›n<br />
Türkiye Türkçesine aktar›larak Atatürk Kültür<br />
Merkezi Baflkanl›¤› Yay›nlar› aras›nda yay›mland›¤›n›<br />
da gördük. Türkiye Türkçesinde yay›m<br />
için bkz. Abdimalik N›sanbayev vd., Kazakistan’da<br />
Dede Korkut, (Türkiye Türkçesine Aktaranlar:<br />
Dinara Düysenbayeva, Banu Muhyayeva;<br />
Redaksiyon: Prof.Dr. Sad›k Tural), Ankara, 2000.<br />
3 W. Barthold, Dede Korkut hikâyelerinin yaln›z bir<br />
hikâyeciye ait olmad›¤›n›, eserin ayn› ekole ba¤l›<br />
hikâyeciler taraf›ndan oluflturuldu¤unu ileri sürmektedir<br />
(Gökyay, 2000: CCXLVIII). Pertev Naili<br />
Boratav, Dede Korkut kitab›n›n ara merhalede<br />
bir eser oldu¤unu belirtmekte ve destandan romana<br />
geçen halk hikâyelerinin ilk basama¤›n›<br />
teflkil etti¤ini söylemektedir (Boratav, 1946:62)<br />
4 Bunlar›n yay›lma alanlar› hakk›nda k›saca bilgi<br />
verelim:<br />
1.Dede Korkut hikâyeleri içinde, tarih bak›m›ndan<br />
en eski ve en yayg›n› olan Bams› Beyrek<br />
hikâyesinin kökü bir bahad›rl›k destan›d›r<br />
(Gökyay, 2000:CDLIV). Yani bu anlat› destandan<br />
hikâyeye dönüflmüfltür. Çünkü, Bams›<br />
Beyrek hikâyesi çok eski bir Altay kahramanl›k<br />
destan› olan Alpam›fl/ Alp Mamafl ile büyük<br />
benzerlikler göstermektedir. Bu anlat›n›n Özbek,<br />
Karakalpak, Kazak, Baflkurt ve Altay eflmetinleri<br />
vard›r. Bams› Beyrek ile ilgili anlat›lar›n<br />
masal veya hikâye fleklinde Türkiye’de de<br />
yayg›n olarak anlat›l›¤› bilinmektedir (Ekici,1995).<br />
Demek ki önce efsane olarak dilden<br />
dile nakledilen Dede Korkut anlat›lar›, tarihî<br />
olaylar›n etkisiyle kahramanl›k destan› flekline,<br />
destandan da hikâyeye dönüflmüfltür.<br />
2.Anadolu’da yayg›n olarak bilinen Tepegöz (Gökyay,<br />
2000: DXLVII- DLXIII) ile ilgili Âzerbaycan’da<br />
çeflitli efsaneler anlat›lmaktad›r (Karakafll›,<br />
1964:27-36.). Kafkas kavimleri aras›nda<br />
da yayg›n olan Tepegöz anlat›lar›n›n Altay,<br />
Kazak, K›rg›z ve Türkmen Türkleri aras›nda<br />
tespit edilen çeflitlenmeleri vard›r (Gökyay,<br />
2000: DXLIII- DXLVI).<br />
3. Deli Dumrul ile ilgili anlat›lar daha çok masallaflm›fl<br />
olarak Anadolu’da anlat›lmaktad›r<br />
(Gökyay, 2000: DLXX- DLXXVI)<br />
4. Kazakistan’da Salur Kazan hakk›nda da efsaneler<br />
anlat›lmaktad›r (Köseyev, 1943) Kazakistan’da<br />
yaflayan O¤uz Türkleri (=Türkmenler)<br />
aras›nda Salur Kazan hakk›nda anlat›lan<br />
iki efsaneye O.fi.Gökyay’›n “Dedem Korkudun<br />
Kitab›” adl› eserinde de yer verilmektedir<br />
(Gökyay, 2000:DC-DCI). Bu iki efsanede Yomut<br />
ve ‹¤dir kabilelerinin ad›n›n kayna¤› konu<br />
edilmektedir.<br />
5.Dede Korkut kitab›nda geçen kahramanlardan<br />
Garacug Çoban ile ilgili rivayetler Âzerbaycan’da<br />
da mevcuttur (Cemflidov, 1963:55-64 )<br />
5 Sözlü kaynaklar S1 , S 2 ... fleklinde k›salt›lacakt›r.<br />
6 “Korkut” sözcü¤ünün, korkutmak fiiliyle ilgisi olmad›¤›,<br />
“kör/kor” ve “kut” sözcüklerinin birlefltirilmesinden<br />
ortaya ç›km›fl oldu¤u da belirtilmektedir.<br />
“Kör”sözcü¤ünün gor, gör, gur gibi söylenifllerinin<br />
bulundu¤u gibi, “kut” sözcü¤ünün de gud,<br />
gut, hut gibi söylenifllerinin oldu¤u bilinmektedir.<br />
Korkut sözcü¤ünün de Gorgut, Görgud, Gorgud,<br />
Körhut, Körgut gibi söylenifllerinin kullan›lm›fl<br />
olabilece¤i, günümüzde Kazakistan’da “Kork›t”<br />
fleklinde olan bu sözcük, Azerbaycan Türkçesi’nde<br />
“Gorgud”, Türkmen Türkçesi’nde “Gorkut” olarak<br />
söylenmektedir (‹brayev, 1999:596).<br />
7 Azerbaycan’da anlat›lan baz› ürünlerde Köro¤lu’nun<br />
babas› olarak Korkut’un ad› zikredilir.<br />
Korkut’un kar›s› Halima’dan do¤an Köro¤lu’nun<br />
ola¤anüstü özellikler tafl›yan at›na G›rat (K›rat,<br />
Korat) ad›n› veren de Korkut’tur. G›rat denizden<br />
ç›kan su ayg›r› ile yeryüzündeki y›lk›dan do¤mufltur<br />
(‹brayev, 1999:595).<br />
KAYNAKLAR<br />
A. Yaz›l› Kaynaklar<br />
Adambayev, B. (1989). “Kork›t-Küy Atas›”, Alt›n<br />
Sand›k, Almat›, s.172,176.<br />
Akatayev, S. (1973). “Ahilles, Alpam›s, Kork›t jane<br />
Baks›lar...”, Jal›n, S.2, s.145-153.<br />
Akatay, S. (1999). “Velikiy Kork›t i ego Uçeniye”,<br />
Kork›t Ata Ansiklopediyal›k Jinak, Almat›,<br />
s.686-688.<br />
Aliaskarov, A. (1999). “Kork›t”, Kork›t Ata Ansiklopediyal›k<br />
Jinak, Almat›, s.764-765.<br />
Alptekin, A.B. (1997). “Kazakistan’da Anlat›lmakta<br />
Olan Dede Korkut ‹le ‹lgili Efsaneler”, V. Milletleraras›<br />
Türk Halk Kültürü Kongresi Halk<br />
Edebiyat› Seksiyon Bildirileri, C.1, Ankara,<br />
s.23-32.<br />
As›l Söz (Öleñder, Ertekiter, Añ›zdar), Almat›, 1987,<br />
s.214-217.<br />
Avezov, M. (1948). “Ertegiler”, Kazak Adebiyet Tarih›,<br />
C.1, Almat›. s.85-91.<br />
Avezov, M. (1997). Folklor Yaz›lar›, (Hzl. Ali Abbas<br />
Ǜnar), Ankara.<br />
Avezov, M. (1999). “Kork›t”, Kork›t Ata Ansiklopediyal›k<br />
Jinak, Almat›, s.459.<br />
Aydosov, A. (1997). Kork›tnama, Almat›.<br />
Bekhojin, K. (1999). “Kork›tpen Tildesuv”, Kork›t<br />
Ata Ansiklopediyal›k Jinak, Almat›, s.742-<br />
743.<br />
230 http://www.millifolklor.com
Change language