MİLLİ FOLKLOR 60. Sayı (Pdf)

Millî Folklor, 2003, Y›l 15, Say› 60
cesiymifl.), P›nar Matbaa (Soyad› A¤ap›nar’m›fl.),
Taç Kuaför ve Güzellik Salonu
(Soyad› Aytaç’m›fl.)” ya da iki soyad›n›n
kar›fl›m› “Gülar› Ticaret (Gül ve Ar›),
Özu¤ur Elektrik (Öz ve U¤ur)” kullan›lm›flt›r.
Baz› adlarda ise soyad›n›n bafl›na
veya sonuna “Karagül Ticaret (soyad›
Kara imifl, ‘gül’ü eklemifl), Öz-fian Elektrik
(soyad› fian’m›fl)” örneklerinde görüldü¤ü
gibi bir kelime getirilmifltir.
Derlemelerden edindi¤imiz bilgilere
göre ticarî iflletme adlar›ndaki soyadlar›na
yönelik bu tür tasarruflar, ya söyleyifl
kolayl›¤› sa¤lamas› bak›m›ndan ya ak›lda
kal›c›l›¤›n› art›rmas› için ya ifl yerini
ayn› soydan birkaç kiflinin açt›¤›n› / iflletti¤ini
vurgulamak gayesiyle ya da kiflinin
ba¤l› bulundu¤u soya gönderme
yapmak düflüncesiyle yap›lm›flt›r.
Soy, sülale adlar›, ifl yeri isimlerine
temelde gerçek anlamlar› kasdedilerek,
yani bir soyun ad› olmas› hasebiyle konulmufltur.
Fakat bunun yan›nda soyad›n›,
ifl yeri ad›nda “Kaptan Sarraf Kuyumcu,
‹slam Kitabevi” örneklerindeki
gibi tevriyeli olarak kullananlar da, soyad›n›n
mecazî anlamlar›ndan istifade
etmeyi hedefleyenler de vard›r.
‹flletme isimlerindeki soyadlar, elbette
ki iflletme sahiplerine veya ortaklardan
birine aittir. Öyleyse iflletme sahipleri
hangi gerekçeyle soyadlar›n› ifl
yerlerine vermektedir? Buradan ç›kar›labilecek
as›l mesaj nedir? Bu sorulara
cevap olmas› için ifl yeri sahipleri, daha
çok sülaleleriyle tan›nd›klar› için soyadlar›n›
ifl yerlerine verdiklerini belirtmektedirler,
ki sülaleyi belirten gösterge de
ço¤u zaman soyad›d›r. ‹flletmeciler aras›nda
soyadlar›n› ifl yerlerine, soyad›n›
yaflatma düflüncesiyle verdiklerini belirtenler
de vard›r. ‹flletmeciler, ifl yerine
soyad›n› vermekle bir anlamda soy, sülale
flemsiyesi alt›na s›¤›nmaya çal›flmakta,
soyad›n› kendisi için bir referans olarak
kullanmaktad›rlar. Zira soyad›n›
ak›lda tutmak, tek tek bireylerin ad›n›
ö¤renmekten daha kolay oldu¤u için insanlar
kiflilerden çok sülaleyi tan›rlar.
Böyle oldu¤u için Sivasl› biriyle -özellikle
eskilerden biriyle- tan›flt›¤›n›zda sizin
ad›n›z onun için pek fazla bir fley ifade
etmez ve “Kimlerdensin?” 8 sorusuna muhatap
olursunuz. ‹flte bu sebeple soy isminin,
tan›d›klar vas›tas›yla çok müflteri
çekece¤ine inan›lmaktad›r. Nitekim
baz› esnaflar ifl yeri isimlerinin bu aç›dan
çok faydas›n› gördüklerini belirtmektedirler.
Demek ki Sivas’ta ‘al›c›’lar›n
/ tüketicilerin bir k›sm›, bir fleye ihtiyaçlar›
oldu¤unda “Dost ile ye, iç, al›fl verifl
etme.” biçimindeki tecrübî söze ra¤men
tan›d›klar›n› tercih etmektedirler.
Bu, tüketicinin tan›d›¤a olan güvenini
ve mikro plandaki milliyetçi düflüncesini,
kabilecilik anlay›fl›n› gösterirken ayn›
zamanda tan›d›k olmayan iflletmeciye
karfl› duyulan itimats›zl›¤› veya önyarg›y›
da sergilemektedir.
Soyad›n›n çok say›da müflteri çekmesi
ve bu nedenle soyadlar›n›n ifl yeri
isimlerinde s›kl›kla kullan›lmas›, daha
çok Sivas gibi orta ve küçük ölçekli flehirlerde
karfl›lafl›labilecek bir durumdur.
Zira soyadlar› büyük ve kozmopolit
kentlerde, orta ve küçük ölçekli flehirlerdekiyle
ayn› fleyleri ifade etmemektedir.
‹fl yerine isim olarak ço¤unlukla soyadlar›n›n
verilmesi, sadece bunlarla
izah edilemez san›r›z. Bize göre bunun
psikolojik boyutlar› da vard›r. Bu ba¤lamda
ifl yeri isimlerinde soyadlar›n›n
fazlaca tercih edilmifl olmas›na bakarak
iflletme sahiplerinin bir gruba -ki bu sülaledir-
aidiyet duygusu beslediklerini,
grubun koruyuculu¤una ve kuflat›c›l›¤›na
ihtiyaç duyduklar›n› ve grup kimliklerinin
daha bask›n oldu¤unu söyleyebiliriz.
‹fl yeri isimlerinin seçiminde soyadlardan
sonra etkili olan faktör, kifli adla-
150 http://www.millifolklor.com