slâm ahlâkı

ı ma’nâlarına göre tefsîr yapanlar da böyledir.Osmânlı devletindeki âlimlerden Nûh bin Mustafâ Konevî“rahime-hullahü teâlâ”, 1070 [m. 1660] de Kâhirede vefât etmişdir.Muhammed Şihristânînin “rahime-hullahü teâlâ” (Milel veNihal) kitâbına yapdığı tercemede diyor ki, (İsmâ’îliyye) fırkasındaolanlar, imâm-ı Ca’fer Sâdıkın büyük oğlu İsmâ’îlin yolundayızdedikleri için, bu ismi almışlardır. Bunlara (Bâtıniyye) fırkasıda denir. Çünki Kur’ânın zâhir ma’nâsı olduğu gibi, bâtın ma’nâsıda vardır. Zâhir ma’nâsı, fıkhcıların kalıplaşdırdığı belli ve sınırlışeylerdir. Bâtın ma’nâsı ise, Kur’ânın iç ma’nâsı olup uçsuz denizdirdediler. Zâhir ma’nâyı bırakıp, bâtın dedikleri, kendi uydurduklarışeylere inandılar. Hâlbuki, Peygamberimiz “sallallahüaleyhi ve sellem”, Kur’ân-ı kerîmin zâhir, açık ma’nâsını bildirdi.Zâhir ma’nâyı bırakıp, iç ma’nâ uydurmak, küfr olur. Zındıklıkolur. Bu hîle ile, islâmiyyeti yok etmeğe çalışdılar. Çünki, (mecûsîler)ya’nî ateşe tapanlar, islâmın yayılmasını önliyebilmek için,reîsleri Hamdan Kurmut, bu bölücülüğü ortaya çıkarıp, (Karâmıta)devletini kurdu. Hâcıları katl ve Hacer-i esvedi Kâ’beden çıkarıpBasraya getirdi. (Cennet, dünyâ lezzetleri, Cehennem de,dînin ahkâmına uymakdır) dediler. Harâmlara, güzel san’at isminiverdiler. İslâm dîninin kötü huy, fuhş dediği ahlâksızlıklara moraleğitimi diyerek gençleri sefâlete sürüklediler. Devletleri islâmiyyeteçok zarar verdi. 372 [m. 983] de gadab-ı ilâhîye yakalanıpmahv oldular.]Tefsîri, nakl sûretiyle yapmak lâzımdır. Tefsîr yapabilmekiçin, şu onbeş ilmi bilmek lâzımdır: Lügat, nahv, sarf, iştikak,me’ânî, beyân, bedî’, kırâ’et, üsûl-i din, fıkh, esbâb-ı nüzûl, nâsihve mensûh, üsûl-i fıkh, hadîs, ilm-i kalb. Bu ilmleri bilmiyen kimsenintefsîr yapması câiz değildir. İslâm ahkâmına uyan, râsihilmli âlimlere Allahü teâlânın vâsıtasız olarak ihsân etdiği ilme(Mevhibe) veyâ (Kalb ilmi) denir. Hadîs-i şerîfde, (İlmi ile ameledene, Allahü teâlâ bilmediklerini bildirir) buyuruldu. Yukarıdakion beş ilme mâlik olmıyan kimsenin, tefsîr yapması câiz değildir.Yaparsa, kendi görüşü ile yapmış olur. Cehennemde yanmayamüstehak olur. Hadîs-i şerîfde, (Kırk gün ihlâs ile islâmiyyeteuyan kimsenin kalbini, Allahü teâlâ hikmet ile doldurur.Bunları söyler) buyuruldu. Müteşâbih âyetlere ma’nâ veren,kendi görüşü ile tefsîr yapmış olur. Bid’at sâhiblerinin tefsîriböyledir.Kur’ân-ı kerîmde bulunan bilgiler üç kısmdır: Bir kısmını, hiçbir kuluna bildirmemişdir. Zâtının ve sıfatlarının hakîkati vegaybdan haber vermek böyledir. İkinci kısm, yalnız Peygamberi-– 110 –