slâm ahlâkı

yapar. Bu gibilerin îmânından korkulur.Îmân-ı istidlâlî, farzı, vâcibi, sünneti, müstehabı ve harâmı hembilir ve hem islâmiyyete uyar. İnanılacak şeyleri hem bilir, hem bildirir.Üstaddan, ilmihâl kitâbından öğrenmiş, bu gibilerin îmânıkuvvetlidir.Îmân-ı hakîkî, cümle âlem bir yere gelse, hepsi Rabbi inkâr etseler,o etmez. Ve kalbine aslâ şek ve şübhe gelmez. Onun îmânı,enbiyâ îmânı gibidir. Böyle îmân, diğer iki îmândan a’lâdır.Ve dahî, islâmiyyet ahkâmı, amele müteallikdir. Îmâna müteallikdeğildir. Yalnız îmân ile Cennete girilir. Fekat, yalnız amel ile,Cennete girilmez. Amelsiz îmân makbûldür. Ammâ, îmânsız amelmakbûl değildir. Îmânı olmıyanların yapdıkları ibâdetler, hayrlı işler,sadakalar, kıyâmetde hiç bir işe yaramaz. Îmân başkasına hediyyeverilmez, ammâ amelin sevâbı verilir. Îmân vasiyyet edilmez.Ammâ, kendi için amel yapılması, vasıyyet edilir. Ameli terk eden,kâfir olmaz, lâkin îmânı terk eden ve amele kıymet vermiyen kâfirolur. Özrü olandan, âciz olandan amel afv olunur. Îmân, kimsedenafv olunmaz.Cemî’ Nebîlerin ümmetlerine bildirdikleri îmân birdir. Ancak,ahkâmlarında, dinlerinde, amellerinde ihtilâf, ayrılık vardır.Ve dahî, îmân iki nev’dir. Biri, îmân-ı hılkî ve biri de, îmân-ıkesbî.Îmân-ı hılkî, ahd-i mîsâk vaktinde, kulların BELÂ (Evet) demeleridir.Îmân-ı kesbî, bulûğdan sonra edilen îmândır. Cemî’ mü’minlerinîmânı birdir. Amelleri bir değildir.Îmân, farz-ı dâimdir. Amel, vakti gelince farz olur.Îmân, kâfire ve müslime farzdır. Amel yalnız müslime farzdır.Ve dahî, îmân sekiz nev’dir:Îmân-ı metbû, melekler îmânıdır.Îmân-ı ma’sûm, Nebîler îmânıdır.Îmân-ı makbûl, mü’minler îmânıdır.Îmân-ı mevkûf, ehl-i bid’atin bozuk îmânıdır.Îmân-ı merdûd, münâfıkların izhâr etdikleri yalan îmândır.Îmân-ı taklîdî, anasından ve babasından işitip, üstâddan öğrenmemişolan kimsenin îmânıdır. Bu gibilerin îmânından korkulur.Îmân-ı istidlâlî, Mevlâ-ı müteâliyi, delîl ile anlayarak bilendir.Onun îmânı kuvvetlidir.Îmân-ı hakîkî, cümle âlem bir yere gelse ve Rabbini inkâr etseler,o inkâr etmez ve kalbine aslâ şek ve şübhe gelmez. İşte bunun,cümleden a’lâ olduğunu yukarıda bildirmişdik.– 187 –