slâm ahlâkı

Allahü teâlânın ni’metlerini kim sayabilir?ni’metlerinin milyonda birine kim şükr edebilir?İnsan, Allahü teâlâya karşı lâzım olan şükr borcunu nasıl yapmalıdır?Ba’zılarına göre, birinci vazîfe, Allahü teâlânın varlığınıdüşünmekdir. Mesnevî:Hamd olsun, ni’metleri bol Allaha,önce, varlık ni’meti verdi bana!İhsânlarını saymağa güç yetmez,güç de, her üstünlük de, lâyık Ona!Ba’zılarına göre, ni’metlerin Ondan geldiğini anlamalı ve dil ilehamd ve senâ etmelidir.Ba’zılarına göre, birinci vazîfe, Onun emrlerini yapmak, harâmlarındansakınmakdır.Bir kısmı da, insan önce kendini temizlemeli. Böylece, Allahüteâlâya yaklaşmalıdır, dedi.Ba’zıları, insanları irşâd etmeli, doğru, sâlih olmalarına çalışmalıdır,dedi.Ba’zıları da, insanın belli bir vazîfesi olmaz. Her insanın kendinegöre, başka başka vazîfeleri olur, dedi.Sonra gelenlere göre, insanın Allahü teâlâya karşı vazîfesi üçeayrılır: Birincisi, bedeni ile yapacağı işlerdir. Nemâz, oruc gibi.İkincisi, rûhu ile yapacağı vazîfedir. Doğru i’tikâd etmek [Ehl-isünnet âlimlerinin bildirdikleri gibi îmân etmek, inanmak]. Üçüncüsü,insanlara adâlet yapmakla, Allahü teâlâya yaklaşmakdır. Buda, emâneti muhâfaza, insanlara nasîhat etmek, evvelâ islâmiyyetiöğretmekle olur.Bütün bunlardan anlaşılıyor ki, ibâdet üçe ayrılır: Doğru i’tikâd,doğru söz ve doğru iş. Bunlardan son ikisinde, açık olarak emredilmemiş olanlar, zemâna ve şartlara göre değişir. Allahü teâlâ,Peygamberleri “aleyhimüssalavâtü vetteslîmât” vâsıtası ile değişdirir.İbâdetleri, insanlar değişdiremez. Peygamberler “aleyhimüsselâm”ve bu büyüklerin vârisleri olan, Ehl-i sünnet mezhebininâlimleri “rahime-hümullahü teâlâ”, ibâdetlerin çeşidlerini ve nasılyapılacaklarını ayrı ayrı bildirmişlerdir. Herkesin bunları öğrenmesive ona göre hareket etmesi lâzımdır.Bu fakîre göre, sözün hulâsası, yukarıda bildirildiği üzere, doğrui’tikâd, doğru söz ve amel-i sâlih, birinci vazîfedir.İslâm âlimleri ve tesavvuf büyükleri “rahime-hümullahü teâlâ”– 167 –