slâm ahlâkı

yetmiş halâli işlemekden sakınırdık. Bunun için, kimse ibâdetinegüvenmemelidir. Çok ibâdet yapdığı için tekebbür etmemelidir.İbâdetin kabûl olması için, niyyetin hâlis olması, ya’nî yalnız Allahüteâlânın rızâsı için yapılması lâzımdır. Bu ihlâsı elde etmek kolaydeğildir. Nefsi temizlemek takvâ ile olur. Takvâ, harâmlardansakınmak demekdir. Nefsi temizlenmeyen kimsenin ibâdetleriniihlâs ile yapması çok güçdür.Babaları ile, dedeleri ile övünmek ve tekebbür etmek, câhillikve ahmaklıkdır. Kabil, Âdem aleyhisselâmın oğlu idi. Ken’an,(Nûh aleyhisselâmın üç oğlundan biridir. Diğer ismi Yâmdır. KardeşiYâfes din âlimi idi. Bu ise küfrden kurtulamadı.) BabasınınPeygamber olması, bunu küfrden kurtarmadı. İnsanın övündüğüdedeleri, bir avuç toprak oldu. Toprak ile övünmek akla uygunolur mu? Onların sâlih olmaları ile övünmemeli. Onlar gibi sâliholmağa, onların yolunda bulunmağa çalışmalıdır.Kadınların çoğu, güzellikleri ile tekebbür eder. Hâlbuki güzellik,insanda kalıcı değildir, çabuk gider. İnsana mülk olmaz. Âriyyetolan şeyle tekebbür etmek, ahmaklıkdır. Zâhirin güzelliği, kalbingüzelliği ile, ya’nî iyi huyla birlikde olunca kıymetlidir. Kalbintemizliği de, Resûlullahın sünnetine uymakla belli olur. İnsanınkalbine, rûhuna, ahlâkına kıymet verilmezse, insanın hayvândanfarkı olmaz. Hattâ hayvânlardan aşağı olur. Pislikle dolu, bozulan,parçalanan bir makina olur. Her zemân beslenmesi, temizlenmesi,ta’mîr edilmesi lâzım gelen harâb bir makinaya benzer. Böyle kimseyetekebbür etmek yakışır mı? Bunun ancak tevâdu’ göstermesilâzım olur.Genç ve kuvvetli olmakla tekebbür etmek de, câhillikdir. Hayvânlarınmekanik ve his organlarındaki kuvvetleri, insanlardankatkat fazladır. Hayvânların insanlara tekebbür etmesi lâzım olur.Hep kuvvetli kalacağını, hastalığa, tehlükeye, kazâya yakalanmıyacağınıkim iddiâ edebilir? Gençliğinden, gücünden, kuvvetinden,hattâ hareketinden, solumasından ayrılmayan kimse görülmüşmüdür? Böyle geçici olan, devâmı çok kısa olan ve hayvânlarlaortaklaşa bulunan şeylerle tekebbür etmek akla uygun olurmu?Mâl ile, evlâd ile, mevkı’ ile ve rütbe ile tekebbür etmek, insanahiç yakışmaz. Çünki bunlar, kendinde bulunan üstünlüklerdeğildir. Gelip geçen, kendinde kalmıyan, insandan çabuk ayrılanşeylerdir. Bunlar ahlâksızlarda, kötü kimselerde de bulunur.Hem de onlarda dahâ çokdur. Bunlar üstünlük olsalardı, bunlarakavuşmayanların ve kavuşup da ayrılanların, çok aşağı kimselerolmaları lâzım gelirdi. Mâl, şeref vesîlesi olsaydı, hırsızların,– 57 –