slâm ahlâkı

amel-i farz, mikdâr-ı farz, i’tikâd-ı farz, ihlâs-ı farz, inkâr-ı farzdır.İnkâr-ı farz küfrdür.Vâcib odur ki, onu Allahü azîm-üş-şân buyurmuş ola. Buyurduğu,şübheli delîl ile belli olmuş ola. Vâcib olduğuna inanmayan,kâfir olmaz. Lâkin, işlemeyen, Cehennem azâbına lâyık olur. Meselâ,vitr nemâzında, kunût düâsını okumak ve hâcı bayramındakurban kesmek ve Ramezân-ı şerîf bayramında fıtra vermek vesecde âyeti okununca, (Secde-i tilâvet) yapmak gibi. Vâcib içinde,dört vâcib ve bir farz vardır. İlmi vâcib, ameli vâcib, mikdârı vâcib,i’tikâdı vâcib, ihlâsı farz. Farzın ve vâcibin riyâsı harâmdır.Ve dahî sünnet, onu, Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”hazretleri, bir kerre veyâ iki kerre terk etmiş ola. Terk edene, azâbolmaz. Lâkin, özrsüz ve devâmlı terk eden, itâba ve sevâbındanmahrûm olmağa lâyık olur. Meselâ, misvâk isti’mâl etmek ve ezânve ikâmet ve cemâ’at ile nemâz kılmak ve evlendiği gece ta’âm yidirmekve çocuğunu sünnet etdirmek gibi. Sünnet dahî üç nev’dir:Sünnet-i müekkede, sünnet-i gayr-ı müekkede, sünnet-i alel-kifâye.Sünnet-i müekkede olanlar, sabâh nemâzının sünneti ve öğlenemâzının evvel ve son sünnetleri ve akşam nemâzının sünneti veyatsı nemâzının son sünneti gibi. Bunlar, sünnet-i müekkededir.Sabâh nemâzının sünnetine vâcib diyen âlimler de vardır. Bu sünnetleraslâ özrsüz terk olunmaz. Beğenmiyen kâfir olur.Sünnet-i gayr-ı müekkede olanlar, ikindinin sünneti ve yatsı nemâzınınevvel sünneti. Bunlar çok kerre terk olunursa, bir şey lâzımgelmez. Özrsüz olarak büsbütün terk olunursa, itâba ve şefâ’atdenmahrûm olmağa sebeb olur.[(Halebî)de ve (Kudûrî)de diyor ki, ibâdetler, (Ferâiz) ve (Fedâil)olmak üzere ikiye ayrılır. Farz ve vâcib olmayan ibâdetlere(Fedâil) veyâ (Nâfile ibâdet) denir. Beş vakt nemâzın sünnetleri,nâfile ibâdetdir ve farzlardaki noksanları temâmlar. Ya’nî yapılanfarzdaki kusûrları temâmlar. Yoksa, kılınmayan farz nemâz yerinesünnet geçmez. Sünnet kılmak, farzı terk edeni Cehennemden kurtarmaz.Farzı özrsüz terk edenin, kıldığı sünnet sahîh olmaz. Sahîholan [kusûrsuz kılınan] sünnete niyyet etmek lâzımdır. Niyyet edilmezsesünnet sevâbına kavuşmaz. Bunun için, senelerce nemâz kılmamışolanlar, dört vakt nemâzın sünnetlerini kılarken, hem, ovaktin ilk kazâya kalmış farzını kazâ etmeğe, hem de, o vaktin sünnetiniedâ etmeğe niyyet etmelidir. Böyle niyyet edince, hem kazâ,hem de sünnet kılmış olur. Sünneti terk etmiş olmaz.]Sünnet-i alel kifâye, beş on kimseden birisi işlese, sâirlerindensâkıt olur. Selâm vermek ve i’tikâfa girmek ve meşrû’ olan işlerininevvelinde Besmele-i şerîfeyi söylemek gibi.– 206 –