slâm ahlâkı

ûret ile mevcûd değilse, bu şey terk edilerek, haracdan kurtulmalıdır.511.ci sahîfeye bakınız!Sabâh nemâzına geç gelen, cemâ’ati kaçırmamak için, sünnetiterk eder. Vakti kaçırmamak için sünneti terk etmesi dahâ lâzımdır.Cemâ’ate yetişebilecek ise, sünneti câmi’in hâricinde veyâ direkarkasında kılar. Böyle yer yoksa, cemâ’atin yanında kılmaz.Sünneti terk eder. Çünki mekrûh işlememek için sünnet terk edilir.Özr ile kılınamıyan farzlara (Fevâit) denir ki, kaçırılan nemâzlardemekdir. Özrsüz, tenbellikle kılınmıyan nemâzlara (Metrûkât)denir ki, özrsüz terk edilen demekdir. Fıkh âlimleri, kazâya kalannemâzlara fâiteler demişler, terk edilen nemâzlar dememişlerdir.Çünki, özrsüz, nemâzı vaktinde kılmamak büyük günâhdır. Kazâetmekle bu günâh afv olmaz. Ayrıca tevbe etmek veyâ hacc-ı mebrûryapmak lâzımdır. Kazâ edince, yalnız terk etmek, kılmamakgünâhı afv olur. Kazâ etmeden yapılan tevbe sahîh olmaz. Çünki,günâhı bırakmak, tevbenin şartıdır.Nemâzı vaktinden sonraya bırakmak için özr beşdir: Düşmankarşısında oturarak ve kıbleden başka tarafa dönerek ve hayvânüstünde giderek de kılmağa imkân olmazsa, müsâfir, yolda hırsız,eşkıyâ, yırtıcı hayvâna yakalanacaksa, ananın veyâ çocuğun telefolacağı zemân ebenin nemâzı gecikdirmesi özr olur. Dördüncüözr, unutmak, beşincisi uyumakdır. Vakt çıkmadan iftitâh tekbîrialabilmek Hanefîde, bir rek’at kılabilmek ise, Şâfi’îde (Edâ)olur.Farzları kazâ etmek farzdır. Vâcibleri kazâ etmek vâcibdir.Sünneti kazâ ederse, sünnet sevâbı kazanır. Beş vaktin farzı ile vitrinedâları ve kazâlarında sırayı gözetmek lâzımdır. Fekat vaktinsonunda lâzım olmaz. Ya’nî kazâ kılabilmek için vaktin farzı kazâyabırakılmaz. Fâitesi olduğunu unutursa veyâ fâite adedi altı olursatertîb yine sâkıt olur. Fâitelerin adedi altıdan aşağı düşerse, tertîbavdet etmez. Tertîbsiz kılınan farzlar, fâsid olurlar ise de, adedleri,altı olursa, beşinci vakt çıkınca hepsi sahîh olurlar. Meselâ, sabâhnemâzını kılmıyan kimse, bunu hâtırladığı hâlde, öğleyi, asrı,akşamı, yatsıyı ve vitri kılsa, hiçbiri sahîh olmaz ise de, güneş doğuncahepsi sahîh olur.Fâite nemâzları fevren, ya’nî acele kazâ etmek lâzımdır. Ancak,çoluk çocuğunun nafakasını kazanacak kadar ve beş vakt nemâzınsünnetlerini ve duhâ, tesbîh ve tehıyyet-ül-mescid nemâzlarınıkılacak kadar gecikdirmek câiz olur. İbni Âbidîn, abdestinsünnetlerinde diyor ki, (Câiz demek, memnu’ değildir demekdir.Tenzîhen mekrûh olan şeye de câiz denir.) O hâlde, câiz denilen– 269 –