slâm ahlâkı

derslerinde ve kitâblarında, Abduhun reformcu, bölücü fikrleriniyaymağa çalışmışdır. Zehrlediği, sapdırdığı talebesinden AhmedHamdi Aksekinin (Telfîk-ı mezâhib) ismindeki, mezhebsiz MısrlıReşîd Rızâdan terceme kitâbına yazdığı medhiyyesi, İsmâ’îl Hakkınıniç yüzünü ortaya sermekdedir.İşte bu İsmâ’îl Hakkı, adı geçen mecmû’ada, dişleri altın tel ilebağlamanın câiz olup olmaması hakkında, fıkh âlimlerinin ihtilâflarınıuzun uzun yazmış, dişlerin gümüş yerine, altın tel ile bağlanmasınınzarûret olduğundaki âlimlerin sözbirliğini bildiren kitâbları,meselâ (Siyer-i kebîr) şerhini ileri sürerek, diş mes’elesibir zarûretdir demişdir. Hâlbuki, kendisine sorulan şey; dişlerinaltın ile mi, gümüş ile mi bağlanması mes’elesi değil, dolgu veyâkaplaması olan kimsenin gusl abdesti sahîh olur mu? süâlidir. İzmirliİsmâ’îl Hakkı, kendisine sorulmıyan, herkesce bilinen şeyiuzun uzun yazıp, bunun netîcesini, soruya cevâb olarak bildirmişdir.Bu hareketi, ilmde sahtekârlıkdır. Kendi görüşlerini, islâmâlimlerinin fetvâsı olarak yazmağa yeltenmişdir. Bu kadarı yetmiyormuşgibi, fıkh âlimlerinin gusl abdestindeki yazılarını yazarak,kendi görüşünü bunlara benzetmekdedir. Meselâ, (Bahrde açıklandığınagöre, ulaşdırmak güç olan yere suyu temâs etdirmekşart değildir) diyor. Hâlbuki, (Bahr) kitâbında, (Bedenin, suyuulaşdırmak güç olan yerlerine) yazılıdır. İnsanın zarûrî olarakyapdığı şeyi, insanda zarûrî bulunan şeye benzetmekdir. (Dürrül-muhtâr)ın,(Kadına başını yıkamak zarar verir ise, yıkamaz)yazısını, diş dolgusu olanın guslünün câiz olacağına delîl göstermesindede haklı değildir. Su değmesinin başa zarar vermesi, bedendebulunan bir hastalıkdır. Dişdeki kaplama, dolgu ise, insanınyapdığı bir şeydir. Bunun içindir ki, (Dürr-ül-muhtâr)da, dişçukurunda yemek artığı kalanın guslünün câiz olup olmaması, ayrıcayazılmışdır.İzmirli İsmâ’îl Hakkı, bu hiyle ve hatâları ile de iktifâ etmemiş,islâm âlimlerini kendine yalancı şâhidi göstermekden çekinmiyerek,(Suyu, altın veyâ gümüş kaplamanın, dolgunun altına ulaşdırmak,buraları yıkamak şart değildir. Diş mes’elesinde zarûret bulunduğuve zarûret bulunan yerlere suyun ulaşdırılmasının şart olmadığı,fıkh âlimleri tarafından ittifakla bildiriliyor) demişdir. Dişkaplatmanın ve doldurtmanın zarûret olduğunu, Hanefî fıkhâlimlerinden hiçbiri bildirmedi. Zâten fıkh âlimleri zemânındadiş kaplatmak, dolgu yapdırmak yokdu. Vesîka olarak ileri sürdüğü(Siyer-i kebîr şerhi) tercemesinin altmışdördüncü sahîfesinde,imâm-ı Muhammed Şeybânînin “rahime-hullahü teâlâ”,dişi düşen kimsenin, bunun yerine altından diş koymasına yâhud– 216 –