slâm ahlâkı

ûl etmek nefsin arzûsuna uymak olmaz mı dediler. Kabûl etmeklekendimi zelîl, onu azîz eyledim. Red etseydim, kendim azîz, ozelîl olurdu. Nefsimin hoşuna giderdi dedi. Resûlullah “sallallahüaleyhi ve sellem”, uzun bir hadîs-i şerîfin sonunda buyurdu ki, (İnsanıfelâkete sürükleyen şeyler üçdür: Hasîslik, nefse uymak, kendinibeğenmek.) İmâm-ı Gazâlî “rahime-hullahü teâlâ” buyurduki, Allahü teâlânın insana yardımına mâni’ olan perdelerin en kötüsü,(Ucb)dur. Ya’nî ayblarını görmeyip, ibâdetlerini beğenmekdir.Îsâ aleyhisselâm buyurdu ki, (Ey havârîler! Rüzgâr, çok ışıklarısöndürmüşdür. Ucb da, çok ibâdetleri söndürmüş, sevâblarınıyok etmişdir.)Hadîs-i şerîfde, (Ümmetimin iki kötü huya yakalanmalarındançok korkuyorum. Bunlar, nefse uymak ve ölümü unutup, dünyâarkasında koşmakdır) buyuruldu. Nefse uymak, islâmiyyete uymağamâni’ olur. Ölümü unutmak, nefse uymağa sebeb olur.Hadîs-i şerîfde, (Aklın alâmeti, nefse gâlib ve hâkim olmak veöldükden sonra lâzım olanları hâzırlamakdır. Ahmaklık alâmeti,nefse uyup, Allahdan afv,merhamet beklemekdir) buyuruldu.Nefse uyup da, tevbe ve istigfâr etmeden, afv ve Cennet beklemekahmaklık olmakdadır. Sebebine yapışmadan birşey beklemeğe(Temennî) denir. Sebebine yapışdıkdan sonra, beklemeğe (Recâ)denir. Temennî, insanı tembelliğe götürür. Recâ ise, çalışmağa sebebolur. Nefsin sevdiği, istediği şeylere (Hevâ) denir. Nefs, yaratılışındakötülükleri, zararlı şeyleri sevici ve isteyicidir. (Nefsindensakın dâim. Ona güvenme aslâ. Yetmiş şeytândan dahâ, fazla düşmandırsana) beyti, tâm yerinde söylenmişdir. Nefsin, insanı harâmlarave mekrûhlara sürüklemesinin zararları meydândadır. İsteklerihep hayvânî arzûlardır. Hayvânî arzûlar ise, hep dünyâdakiihtiyâclardır. İnsan bu arzûları peşinde olduğu kadar, âhıret ihtiyâclarınıhâzırlamakda geri kalır. Çok mühim olan bir şey de,nefs mubâhlarla doymaz. Mubâhları kullanmağı artdırdıkca, istekleriniartdırır. Yine de, doymaz. İnsanı harâmlara sürükler.Bundan başka, mubâhları aşırı kullanmak, elemlere, dertlere, hastalıklarasebeb olur. Böyle insan, hep mi’desini, zevkini düşünür.Hasîs ve rezîl olur.[İmâm-ı Rabbânî “rahime-hullahü teâlâ” buyuruyor ki, (Bütünvarlıkların aslı, (Adem)dir, yoklukdur. Herşey yok iken, Allahü teâlâ,bunları yoklukda biliyordu. İlmindeki bu ademlere, kendi sıfatlarındanaks etdirdi, yansıtdı. Varlıkların aslları hâsıl oldu. İlmdekibu aslları, hârice çıkardı. Varlıklar hâsıl oldu. Elma çekirdeğinin,elma ağacına asl olması gibi. İnsanın yapısını anlamak için,birşeyin aynadaki hayâlini düşünelim. Aynadaki bu görüntü, o– 31 –