slâm ahlâkı

zel ahlâk sâhibi görünürler. Dillerde medh olunur, her yerde hürmetgösterilir. Mâlı çok olanlar arasında ve mevkı’ sâhibleri yanındasözleri kırılmaz. Kendilerine gelen hediyyelerin ardı kesilmez.Adak, zekât paraları önlerine yığılır. Farz ve sünnetleri yapmakdagevşekdirler. Başkalarının yanında, nâfile ibâdetleri yapmakdan,bedenleri za’îf olmuşdur. Nefs-i emmâreleri ise, pekkuvvetlenmişdir. İnsanlar arasında emîn, Allah nazarında hâindirler.Sahte tarîkatcılar ve dünyâya düşkün din adamları böyledir.Ba’zı köylüler, şehrdeki yemekleri yimez. Ba’zıları da, parasınakıyamayıp kıymetli gıda almaz. Bunları gören, kendilerini dervişsanır. Kanâ’at ve iffet sâhibi görünürler. Bunlar, kanâ’atsız ve iffetsizdir.Yapdıkları, hep gösterişdir, yalandır, riyâdır.3 - Sehâya benziyen kötü huy da şöyle olur: Mâlı alınteri ile kazanmamış,mîrâsa konmuş veyâ kaçakçılık, istifcilik yapmış, yâhudpiyango, toto vurmuşdur. Mâlın kıymetini bilmez. Harâmlara, lüzûmsuzyerlere dağıtır. Aklın ve islâmiyyetin beğenmediği kötüyerlere saçar. Ahmaklar, bunu cömerd sanır. Hâlbuki, bunda sehâdenilen iyi huy yokdur. Mâl kazanmak, dağa yük çıkarmak gibidir.Mâl dağıtmak, yuvarlak taşı, dağdan aşağı bırakmağa benzer. Fakîrlik,çok kimsenin iyi adam olmasına mâni’ olur. Çok kimse, fakîrliksıkıntısı ile îmânını elden kaçırmış, mürted olmuşdur. (Râmûz-ül-ehâdîs)dekihadîs-i şerîfde, (Eshâbım için fakîrlik se’âdetdir.Âhır zemândaki ümmetim için, zengin olmak se’âdetdir) buyuruldu.İyi anladım, uzun tecribe ile:Adam ilmle ölçülür, ilm de mâl ile!Mâlı halâldan, sahîh bey’ ile kazanmak güçdür. Halâl yoldan,islâmiyyete uyarak kazanan az olur. Halâl mâl damla damla, harâmmâl ise, sel gibi akarak gelir. Mâl dağıtmakda sehâvet iyidir.İsrâf ise, kötüdür, harâmdır. Sehâ demek, sehâ huyunu kazanmak,cimrilik denilen kötü huydan kurtulmak için vermek demekdir.Dünyâdan birşey ele geçirmek için ve nefsin kötü arzûsuna kavuşmakiçin vermeğe sehâ denilmez.4 - Şecâ’ate benziyen kötü huy da şöyledir: Şecâ’at göstermesi,şecâ’at huyunu kazanıp, tehevvür ve korkaklık kötü huylarındankurtulması için değildir. Dünyâ mâlını, mevkı’ini ele geçirmekiçin tehlükeye atılır. Yâhud şöhret kazanmak ister. Mâltoplamak için, müslimânların yolunu keser, hayvânlarını ka-– 159 –