slâm ahlâkı

denir. Kerâhet zemânının ikincisi, güneş zevâlde ikendir. Güneşingurûbundan 40 dakîka evvel üçüncü kerâhet zemânı başlamakdadır.Güneşin doğması, tulû’ vaktinden, ya’nî üst kenârının mer’î üfuk hattındangörünmeğe başlayıp, bakamıyacak kadar yükselmesine, ya’nî(Dühâ vakti)ne kadar olan zemândır. Ya’nî kerâhet zemânının sonunakadardır. Güneşin zevâlde olması, semâdaki şer’î zevâl mahalliolan dâirenin içinde bulunmasıdır. Ya’nî hakîkî zevâl vaktinden temkinzemânı evvel ve sonra olan iki vakt arasındaki zemândır. Bu zemân,öğle nemâzı vaktinden İstanbul için, 20 dakîka evvel başlamakdadır.Güneşin batması da, bakacak kadar sararmağa başladığı vaktdenbatıncaya kadar olan zemân demekdir. Bu zemânın mikdârı, İstanbulgibi 41 derece olan mahaller için, 37 dakîka ile 42 dakîka arasındadeğişmekdedir. Ortalama olarak 40 dakîkadır. Bu zemânın evvelvaktine (İsfirâr-ı şems) veyâ (Kerâhet vakti) denir. Güneş batarken,yalnız o günün ikindisi kılınır. Fekat, ikindiyi isfirâr vaktine gecikdirmektahrîmen mekrûhdur. İmâm-ı Ebû Yûsüfe göre, yalnızCum’a günü güneş tepede iken, nâfile kılmak mekrûh olmaz. Bu kavlza’îfdir. Önceden hâzırlanmış cenâzenin nemâzı, secde-i tilâvet vesecde-i sehv de câiz değildir. Bu vaktlerde hâzırlanan cenâzenin nemâzını,bu vaktlerde kılmak sahîh olur.Yalnız nâfile kılmak mekrûh olan iki vakt vardır. Sabâh Fecr-isâdık [tan yeri] ağardıkdan, güneş doğuncaya kadar, sabâh nemâzınınsünnetinden başka nâfile kılınmaz. İkindiyi kıldıkdan sonra,akşam nemâzından önce nâfile kılmak tahrîmen mekrûhdur.Cum’a günü imâm minbere çıkınca ve mü’ezzin ikâmet okurken,diğer nemâzlarda imâm nemâzda iken nâfileye, ya’nî sünnete başlamakmekrûhdur. Yalnız sabâh sünnetine başlamak mekrûh değildir.Bunu da safdan uzak veyâ direk arkasında kılmalıdır. Minbereçıkmadan başlanan sünneti temâmlamalı denildi.Sabâh nemâzı kılarken, güneş doğmağa başlarsa, bu nemâz sahîholmaz. İkindiyi kılarken güneş batarsa, bu nemâz sahîh olur.Akşamı kıldıkdan sonra, tayyâre ile batıya gidince, güneşi görse,güneş batınca akşamı tekrâr kılar. Orucunu bozmuş ise, bayramdansonra kazâ eder.Hanefî mezhebinde, yalnız Arafât meydânında ve Müzdelifedehâcıların iki nemâzı cem’ etmeleri lâzımdır. Hanbelî mezhebinde,seferde ve hastalıkda, kadının emzikli veyâ müstehâza olmasında,abdesti bozan özrlerde, abdest ve teyemmüm için meşakkat çekenlerdeve a’mâ ve yer altında çalışan gibi, nemâz vaktini anlamakdaâciz olanın ve canından, malından ve nâmûsundan korkanınve ma’îşetine zarar gelecek olanın, iki nemâzı cem’ etmeleri câizolur. Nemâzı kılmak için işlerinden ayrılmaları mümkin olmıyanların,bu nemâzlarını kazâya bırakmaları, hanefî mezhebinde câ-– 399 –