slâm ahlâkı

de bulunur. Bunu değişdirmek için, ağır riyâzet ve çok mücâhedelâzımdır. Nefsin zararlı, kötü isteklerini yapmamak için çalışmağa(Riyâzet) denir. Nefsin istemediği fâideli, güzel şeyleri yapmağa(Mücâhede) denir. Câhiller, ahmaklar, huy değişmez diyerek, nefsile mücâhede ve riyâzet etmiyorlar. Kötü huylarını temizlemiyorlar.Böyle kabûl edip de, herkes kendi hevâsına [arzûsuna] bırakılırsa,kabâhatli olanlara cezâ verilmezse, insanlık kötülüğe gider.Bunun için, Allahü teâlâ, kullarına merhamet ederek, onları terbiyeetmek, iyi ve kötü huyları öğretmek için Peygamberler “aleyhimüsselâm”gönderdi. Bu mu’allimlerin en yükseği olarak, habîbiolan Muhammed “aleyhisselâm”ı seçdi. Onun dîni ile, önce göndermişolduğu bütün dinleri değişdirdi. Onun dîni, bütün dinlerinsonuncusu oldu. Böylece, iyiliklerin hepsi, terbiye üsûllerinin cümlesi,Onun parlak dîninde yer aldı. Aklı olanların, iyiyi kötüden tefrîkedebilenlerin, bu dinden elde edilmiş olan ahlâk kitâblarınıokuyarak, öğrenerek ve işlerini buna göre tanzîm ederek, dünyâdave âhıretde râhata ve huzûra, se’âdete, kurtuluşa kavuşması veböylece âile ve cem’ıyyet hayâtının düzenine yardım etmiş olmasılâzımdır. İnsanın birinci vazîfesi de budur. (İslâm ahlâkı) isminiverdiğimiz bu kitâbı, Allahü teâlânın lütfü ile, buna yardımcı bilgileritopladığı için, herkesin ehemmiyyet ile okuması, öğrenmesi lâzımdır.Aklı olan islâmiyyete bağlanır!İslâmiyyetin aslı, Hadîsle Kur’ândır!ÜÇÜNCÜ BAHS: İslâm ahlâkını üçe ayırmışdık. Bunları iyianlamak için, yardımcı olan şeyleri açıklıyalım. Her ilmin, her fenninşu’beleri vardır. Şu’belerin birleşdikleri noktaları bulunur ki,bu noktalarda, o ilmin bütün kolları tek birşey olur. İşte bu teknokta, o ilmin mevzû’udur. Meselâ, tıb ilminin muhtelif şu’belerivardır. Fekat her kolu, insan cesedinin hastalık ve sağlığında birleşir.Bu da, bu ilmin mevzû’u demekdir. Bir ilmi kolay öğrenmekiçin, mevzû’unu anlamak lâzımdır. Ahlâk ilminin mevzû’u, insanınrûhudur. Rûhu [ve kalbi], kötü huylardan temizlemeği ve iyihuylar ile süslemeği öğretir. Bunun için, evvelâ rûhu, sonra iyi vekötü huyları öğrenmek lâzımdır. Şu beyti imâm-ı Şâfi’î söylemişdir:Kötülüğü öğrendim, kötü olmak için değil,kötülüğü bilmiyen, düşer içine, iyi bil!Kalbi ve rûhu, mümkin olduğu kadar tanıtabilmek, görünenve görülemiyen kuvvetlerini açıklamak ve se’âdetinin ve felâke-– 128 –