slâm ahlâkı

lahü anh”, Sıffîn muhârebesinde, hücûm sırasında, başı açık, kollarısıvalı koşar ve şu beytleri okurdu:Ölümden kaçmak, şu iki gün doğru olmaz:ecel geldiği gün ve gelmediği gün.Ecel geldîse kaçmak fâide vermez,gelmedi ise, tedbîr olmaz hiç uygun!Mâlını, mevkı’ini gayb etdiği için veyâ düşman eline esîr düşdüğüiçin intihâr eden, ya’nî kendini öldüren ahmaklarda şecâ’at değil,korkaklık vardır. Şecâ’at sâhibi olan derdlere, belâlara göğüsgerer, dayanır, sabr eder. Bu ahmaklar ise, ölmekle sıkıntıdan kurtulacaklarınısanırlar. Bunlar çok câhildir. Ölünce dahâ çok sıkıntılara,acılara düşeceklerini bilmiyorlar. İntihâr etmek, başkasınıöldürmekden dahâ büyük günâhdır. Şiddetli azâb çekecekdir. Aklıgitdikden sonra intihâr eden böyle değildir. Ölmeği değil, Allahüteâlâdan sıhhat ve âfiyet istemelidir.5 - Adâlete benziyen kötü huy da vardır. Bu, iffete benzeyenkötü huya yakındır. Adâlet iyi huyundan mahrûm, kötü bir kimse,bulunduğu yerlere adâleti öven levhalar asar. Adâlet üzerinde konuşur.Fıkralar yazar. Dahâ kötüsü, adâleti temsîl eden vazîfeleri,kürsîleri tutar. Gösteriş olarak, âdillerle düşer kalkar. İçleri zulm,kin, intikam ile doludur. Adâlet ise, huyları ve hareketleri dîne veakla uygun olmak demekdir. Görünüşü, içi gibi olmakdır. Herkesinyanında, yalnız iken olduğu gibi bulunmakdır. İki yüzlülük,adâlet değil, münâfıklıkdır. Beyt:İbâdet, temiz niyyetli olmak gerek,birşeye yaramaz, içi boş çekirdek.BEŞİNCİ BÂBŞimdi, adâletin ne olduğunu bildirelim: Adâlet, iyi huyların enşereflisidir. Âdil kimse, insanların en iyisidir. Adâlet; ittifâk, müsâvâtdemekdir. İki şeyin yâ kendileri veyâ sıfatları müsâvî olur.Benziyen yerlerinde birleşmişler demekdir. Demek ki adâlet,birlikden, vahdetden doğmakdadır. Vahdet ise, en şerefli bir sıfat,en üstün bir hâldir. Çünki, bütün varlıklar bir varlıkdan meydânagelmişdir. Âlemde rastlanan her birlik, hakîkî biricik varlığabenzemekdedir. Her varlık, o bir olan varlıkdan olduğu gibi,her birlik, o birdendir. Ölçme, karşılaşdırma işlerinde, müsâvâtya’nî eşitlik gibi şereflisi, kıymetlisi yokdur. Mûsikîde bu mes’eledahâ mufassal tedkîk edilmekdedir. İşte bunun için, iyiliklerin en– 161 – İslâm Ahlâkı - F:11