1984

ашгаа ойлгон дайны сүйрлийг хязгаарлаж байсан мөртлөө бие биетэйгээ дайтаж ялагч нь
ялагдагчийгаа цөлмөн дээрэмдэж байсан юм. Өнөөдөр тэд бие биетэйгээ дайтахгүй байна.
Эрх баригчид өөрсдийнхөө харьяатуудын эсрэг дайтаж байгаа бөгөөд ийм дайны зорилго нь
газар нутаг булаан эзлэхэд бус, газар нутгаа алдахгүй байхад бус, харин нийгмийн зохион
байгуулалтыг хөндүүлэхгүй байхад оршиж байна. «Дайн» гэдэг үг өөрөө төөрөгдөл төрүүлж
байна. Үргэлж дайн хийсээр байгаад дайн бол дайн биш болсон гэж хэлэхэд үнэнээс нэг их
гажихгүй байх гэж бид бодож байна. Шинэ чулуун зэвсгийн эринээс эхлэн XX зууны эхэн үе
хүртэл хүн төрөлхтөнд дайны үзүүлсэн онцгой дарамт огт үгүй болж өөр ямар нэг юмаар
солигджээ. Гурван гүрэн дайн хийхгүй, үүрд эв нэгтэй оршин тогтнохоор хэлэлцэн
тохиролцож гүрэн тус бүр өөрийнхөө хил хязгаар дотор халдашгүй дархан байлаа ч гэсэн үр
дүн нь мөн л адилхан байх байсан юм. Гүрэн тус бүр гадаадын эрүүлжүүлэх аюул заналаас
үүрд хагацсан хаалттай ертөнц байх байлаа. Байнгын энх тайван нь байнгын дайнтай ав адил
байх байсан юм. Намын ихэнх гишүүдийн өнгөцхөн ойлгодог ДАЙН БОЛ ЭНХ ТАЙВАН
гэсэн Намын лоозонгийн гүнзгий утга учир үүнд оршино.
Смит уншихаа зогсов. Хаа нэг газар пуужин унаж дэлбэрэх чимээ гарав. Теледэлгэц байхгүй
өрөөнд гав ганцаараа хориотой ном уншиж байна гэсэн аз жаргалтай мөч өнгөрөөгүй байна.
Амар амгалан, ганцаараа байгаагаа, түшлэгтэй сандлын зөөлөн суудлыг, цонхоор үлээн хацар
илэх намуухан салхийг тэрээр мэдэрч байна. Ном нь сэтгэл татах увьдастай, үнэндээ гэхэд
итгэл төрүүлж байна. Ном нь шинэ юм хэлээгүй ч гэсэн чухам энэ нь дур булааж байна.
Элдэв санаагаа цэгцтэй болгож чадах юм бол тэрээр өөрөө ч хэлж чадах юм тэр номонд
байна. Энэхүү ном нь түүний оюун ухаантай төстэй тэхдээ түүнээс хавьгүй хүчтэй, илүү
цэгцтэй, айдас хүйдэст автагдаагүй, оюун ухааны бүтээгдэхүүн аж. Чиний аль хэдийний
мэдэх юмыг чинь хэлж өгч буй ном бол хамгийн сайн ном байдаг юм. Смит Жулиягийн
хөлийн чимээ шатан дээр гармагц номын нэгдүгээр бүлгийн хуудсыг эргүүлж түүнийг
угтахаар бослоо. Жулия багажныхаа бараан цүнхийг шалан дээр хаяад Смитийг хүзүүгээр нь
тэвэрч авлаа. Тэд арваад хоног уулзаагүй билээ.
“Нөгөө ном надад байна” гэж Смит Жулияг эргэхэд нь хэлэв.
“Өө, чи авчихаа юу? Сайн байна” гэж Жулия нэг их сонирхсон янзгүй хэлээд кофе чанахаар
керосин халаагуурын дэргэд сөхрөн суулаа.
Тэр хоёр орондоо хагас цаг болсны дараа л номны тухай яриагаа дахин эхлэв. Энэ үдэш
сэрүүвтэр болохоор тэд бүтээлгээр хучиж хэвтэнэ. Дороос нөгөө дуу дуулах танил дуу,
чулуулсан зам дээгүүр явах хөлийн чимээ сонсогдоно. Смитийн анх харсан улаан бугуйтай
бүдүүн авгай хашаанаасаа яваагүй юм шиг байна. Тэр авгай юм өлгөдөг олс, сагс хоёрын
хооронд нааш цааш алхаад цагаан даавууны хавчаар амандаа хийхээр дуугаа татаж дараа нь
дахиад л чанга дуулсаар өнгөрөөдөггүй өдөр, цаг гэж байхгүй аж. Жулия хажуу тийшээ налж
хэвтээд бараг унтчихжээ. Смит шалан дээрээс номоо аваад орны толгой дээр суулаа.
“Бид энэ номыг унших хэрэгтэй юм. Чи ч гэсэн. Ах дүүгийн барилддага байгууллагад орсон
хүн бүр энэ номыг унших ёстой” гэж тэрээр хэлэв.
“Чи чанга унш. Ингэсэн нь дээр. Чи тэхдээ бүгдийг нь надад тайлбарлаж өгөөрэй” гэж
Жулия нүд нь аниастайгаа хэллээ.