1984

гаргуулдаггүй хэрэгсэл болох Шинхэл, Ангсоцын үзэл санааны дагуу санаатайгаар зохиосон
ширүүн аялгуу ба зориудаар эвгүй хэлэх үг энэ үйл явцыг улам лавшруулсан болно. Энэ үйл
явцыг сонгох үг маш цөөхөн болсноор улам амархан болгосон. Бидний өөрийн хэлтэй
харьцуулах юм бол Шинхэлийн үгийн баялаг өчүүхэн жаахан бөгөөд түүнийг цаашид улам
цөөлөх арга хэрэгслийг үргэлж бодож олдог юм. Сонгох үг цөөрөх тусам бодох цар хүрээ
багасдаг тул үгийн тоог цөөлсөн алхам бүрийг амжилт гэж үзэж болно. Эцсийн бөлөгт авиа
тод үг мэдрэхүйн төвийн оролцоогүйгээр төвөнхөд л бий болно гэж төсөөлж байсан юм.
Шинхэлийн «галуу шиг гааглах» гэсэн утгатай «галуухэл» гэдэг үг энэ зорилгыг хангадаг юм.
Б үгийн сангийн бусад үгийн нэгэн адил «галуухэл» хоёрдмол утгатай. Тууштай үзэл бодлыг
гааглаж байгаа бол энэ нь магтан сайшааж буй хэрэг бөгөөд Таймс сонинд намын нэгэн
илтгэгчийг давхарнэмэхгалууяригч гэж нэрлэсэн нь түүнийг ихэд хүндэтгэн үнэлсэн хэрэг
байлаа
Г үгсийн сан нь зөвхөн шинжлэх ухаан, техникийн үгнээс бүрдэх ба туслах үгийн сан болно.
Эдгээр үгийг өнөөгийн үгийн үндэс дээр зохиосон бөгөөд нэр томьёо нь ч төстэй юм. Харин
бусад үгийн нэгэн адил тэдгээрийг зохиохдоо хянамгай хандаж тааламжгүй утгыг нь
цэвэрлэсэн болно. Эдгээр үгийн дүрэм нь нөгөө хоёр үгийн сангийнхтай адил байна.
Эдгээрээс цөөхөн хэдэн үгийг өдөр тутмын яриа болон улс төрийн үг хэллэгт хэрэглэдэг юм.
Шинжлэх ухааны ажилтан юм уу, инженер хүн хэрэгтэй үгээ өөрийнхөө салбарын үгний
тусгай жагсаалтаас олж болох бөгөөд энэ жагсаалтад бусад жагсаалтад дайралддаг үгийг бас
оруулсан болно. Бүх жагсаалтад нийтлэг үг маш цөөн бөгөөд ямар салбарт хамаарагдахыг нь
үл харгалзан хүний оюун ухааны дадал, аль эсвэл бодох чадварын талаархи үгийн сан
ерөөсөө байхгүй. «Шинжлэх ухаан» гэдэг үг ч байхгүй. «Ангсоц» гэдэг үг энэ үгэнд багтаж
болох бүх утгыг гаргаж байгаа юм.
Дээр дурьдсанаас харахад Шинхэлээр тууштай бус үзэл боддыг илэрхийлэх боломж огт
байхгүй гэдэг нь ойлгогдоно. Тэрсүү үг хэлэх нь мэдээж хэрэг боломжтой. Гэхдээ хамгийн
нандин юмаа харааж зүхсэн харанхуй бүдүүлгээр л байж болно. Жишээ нь «Их Ах бол улсайн»
гэж хэлж болно. Тууштай баримтлагчийн чихэнд мэдээжээр утгагүй дуулдах энэ мэдэгдэлд
шаардлагатай үг нь дутагдаж буй тул үүнийг ямар ч шалтгаанаар нотлох аргагүй юм.
Ангсоцод харш санаа бодол нь бүдэг бадаг үгээр илэрхийлээгүй хэлбэрээр ухаан санаанд орж
ирдэг ба төрөл бүрийн тэрсүү үзлийг тус тусад нь тодорхойлолгүй бөөнд нь маш ерөнхий
томьёоллоор цохон зааж болдог. Үнэн хэрэг дээрээ хэн нэгэн зарим үгийг хууль бусаар
Хуучхэл рүү орчуулж байж л Шинхэлийг тууштай бус зорилгод ашиглаж чадна. Жишээ нь
Шинхэлд «Бүх хүн эрх тэгш» гэж хэлэхийг зөвшөөрсөн юм. Гэхдээ энэ нь Хуучхэлний Бүх
хүн улаан үстэй гэсэн утгаар л болно. Энэ өгүүлбэрт дүрмийн алдаа байхгүй боловч илт
худал юмыг баталж байна. Энэ нь юу вэ гэхлээр бүх хүн өндөр нам, биеийн жин, хүч
чаддаараа тэнцүү гэсэн үг юм. Иргэний тэгш байддын тухай ойлголт нэгэнт одоо байхгүй
болсон «тэгш» гэдэг үгийн хоёрдахь утга алга болсон. 1984 онд Хуучхэл харилцааны жирийн
хэрэгсэл хэвээрээ байсан үед хүн Шинхэлийг хэрэглэхдээ үгийн анхдагч утгыг эргэн санаж
болох аюул онолын хувьд байсан юм. Бодит байдал дээр хоёрсэтгэхүйгээр хүмүүжсэн аливаа
нэгэн хүнд үүнийг гаргахгүй байх нь хэцүү биш бөгөөд нэг, хоёр үеийн дараа ийм алдаа
гаргах боломж бүрмөсөн алга болох ёстой юм. Төрсөн цагаасаа эхлэн Шинхэлээс өөр хэл
мэдэхгүй хүнд «тэгш эрх» гэдэг үгэнд «улс төрийн эрх тэгш байдал» гэсэн хоёрдахь утга бий,
шатар мэдэхгүй хүн «тэмээ», «морь» гэсэн үгийн талаар ойлголтгүй байдагтай адил эрх