1984

байгаа. Би чамд долоогоор төгссөн ямарч тоо..”
“За, та хоёр болиоч ээ!” гэж гуравдахь нь хэллээ.
Тэд нар сугалааны тухай ярьж байсан бөгөөд Смит нилээд холдоод эргэн харахад маргалдсан
хэвээр л байв. Долоо хоног бүр их шагнал олгодог сугалаа бол үгээгүйчүүд их ач холбогдол
өгдөг олон нийтийн цорын ганц үйл явдал юм. Сугалаа нь хэдэн сая үгээгүйчүүдийн хувьд
амьд явах цорын ганц биш юмаа гэхэд амьд явах гол утга учир нь болдог байна. Сугалаа нь
тэдний баяр бахдал, солиорол, тайвшрал, оюун санааны урамшил нь юм. Сугалаанд уншиж
бичиж чадахгүй хүн ч хүртэл маш нарийн тооцоо, онц гойд ой ухаан гаргадаг байна.
Сугалааны билетийн худалдаа, тоог таах, азтай хожигчийг мэргэлэх омгийн бүхэл бүтэн
тогтолцоо байдаг байна. Смитэд Сугалаа гаргах ажил хамаагүй боловч тэрээр сугалааны
шагналын ихэнх нь худдаа гэдгийг мэддэг (Намын гишүүн бүр үүнийг мэддэг) юм. Энэ
асуудлыг Элбэгийн Яам хариуцдаг. Сугалааны хожлын өчүүхэн хэсгийг том шагнал хожсон
гэх огт байхгүй хүнд олгодог юм. Далайн Гүрний дэвсгэр нутгуудын хооронд харилцаа
холбоо хэрэг дээрээ байхгүй нөхцөлд ингэж зохион байгуулахад төвөггүй аж.
Найдвар байдаг л бол тэр нь үгээгүйчүүдэд л байна. Энэ санаагаа баримтлах хэрэгтэй.
Үүнийг үгээр хэлэхээр зөв юм шиг. Гудамжаар хажуугаар өнгөрч буй хүмүүсийг харахад энэ
нь бишрэл болдог юм. Тэрээр доошоо уруудсан гудамжаар алхахад энэ нь нэг л таньдаг газар
юм шиг санагдах ба холгүй гол гудамж бий. Өмнө нь хаа нэг газраас хүмүүс шуугилдах чимээ
гарна. Гудамж огцом муруйж лангууны худалдаачидтай нарийн гудамжтай нийлэхэд доошоо
буусан шат дайралдлаа. Смит гэнэт хаа ирснээ саналаа. Нарийн гудамж гол замд нийлэх ба
хэдхэн алхмын цаана нөгөөх өдрийн тэмдэглэлийн дэвтрээ худалдаж авсан лэнсий мухлаг
бий. Мөн холгүй байгаа бичиг хэрэгслийн мухлагаас нөгөөх үзэг, бэхээ худалдаж авсан юм.
Тэрээр шатны орой дээр түр зогслоо. Нарийн гудамжны нөгөө талд цантай юм шиг мөртлөө
үнэн хэрэг дээрээ тоос шороонд хав дарагдсан цонхтой жижиг заваан пааб байдаг юм.
Бөгтөр нуруутай, өрвийсөн живэр сахалтай, тэнхээлэг, их настай өвгөн шар айрагны паабны
хаалгыг татаад дотогшоо орж явчихав. Нас сүүдэр лав ная гарсан энэ өвгөн хувьсгал гарах үед
нас бие гүйцсэн эр байсан байх гэсэн бодол Смитэд төрж байв. Энэ өвгөн, түүний үеийн
хэдхэн хүн устаж алга болсон хөрөнгөтний ертөнцөөс үлдсэн сүүлчийн хэлхээ холбоо юм.
Хувьсгалаас өмнө үзэл бодол нь төлөвшсөн цөөн хэдхэн хүн Намд бий. Хуучин үеийнхний
ихэнхийг тавь, жаран онд болсон их хэлмэгдүүлэлтээр хүйс тэмтэрчихсэн ба амьд үлдсэн
цөөхөн хэдэн хүнийг сүнсий нь зайлтал айлган сүрдүүлж үзэл боддоос нь бүрмөсөн
татгалзуулсан юм. Энэ зууны эхэн үеийн нөхцөл байдаын талаар үнэн зөв юм хэлж чадах
амьд сэрүүн хүн байдаг л бол тэр нь үгээгүй хүн байж таарна. Смит хүүхдийн түүхийн
номноос өдрийн тэмдэглэлдээ хуулж бичсэн зүйлээ санахад өөрт нь нэгэн хачин бодол
төрлөө. Би энэ паабанд ороод өвгөнтэй танилцан яриа дэлгээд «Та хүүхэд ахуй цагаа ярина
уу? Амьдрал ямар байсан бэ? Одоогийнхоос дээр үү, доор уу?» гэж асууна гэж боддоо.
Тэрээр энэ бодаоосоо халшраад буцчихаасаа өмнө очьё байз гэж бодоод шатаар доош гүйж
буугаад гудамж хурдхан огтолж алхлаа. Мэдээж энэ бол тэнэглэл. Үгээгүйчүүдийн шар
айрагны газар орох, тэдэнтэй яриа дэлгэхийг хориглоогүй нь мэдээж хэрэг. Гэхдээ ийм
жигтэй үйлдэл анзаарагдахгүй үлдэнэ гэж байхгүй. Эргүүл орж ирэх юм бол бие эвгүйрхээд
сууж байна гэж хэлж болно л доо, гэхдээ үүнд бараг итгэхгүй биз дээ. Тэрээр хаалга чанга