1984

үхэр, амьдрал гэдэг үгсийн олон тоо нь эр хүнүүд, шар үхрүүд, амьдралууд болно. Хавсрал
нэрийн харьцуулсан зэргийг, арай, -хамгийн гэсэн үгийг нэмж үүсгэх бөгөөд илүү, хамгийн
сайн гэдэг үгийг арилгасан юм.
Тийн ялгаллаар ялгалахаар үлдээсэн ангиллын үгс нь төлөөний үг, холбох төлөөний үг,
тодотгох хавсрал нэр үг болон туслах үйл үг болно. Эдгээрийг хуучин хэвээр нь хэрэглэнэ,
харин нөгөөх гэдэг үгийг хэрэглэх шаардлагагүй гэж үзсэн юм.
Мөн үйл үгийн ирээдүй цагийн тэгнэ, ингэнэ гэсэн хэвийг үгүй болгосон бөгөөд үүнийг, нөнэ
гэсэн хэвээр орлуулсан болно. Хурдан түргэн ярианы хэрэгцээнээс үүссэн үг бүтээх ёсны
тогтвортой бус хэвийн асуудал бас бий. Хэл хугалчих гээд байдаг буюу буруу сонсогдож болох
үгийг ipso facto муу үг гэж үздэг, чихэнд чимэгтэй дуулдуулахын тулд үгэнд илүү үсэг нэмдэг
буюу хуучирсан үгийн хэвийг хадгалдаг. Харин энэ нь Б ангиллын үгийн санд голлон
хамаарна. Үгийн дуудлагад яагаад ийм их ач холбогдол өгч байгааг энэ эссейн сүүлчийн
хэсэгт тайлбарласан болно.
Б үгсийн сан. Б үгсийн сан нь улс төрийн зорилгоор санаатай зохиосон үгсээс бүрдэнэ.
Зөвхөн улс төрийн утга агуулгатай бус, хэрэглэж буй хүнд сэтгэхүйн тодорхой байр суурийг
тулган хүлээлгэсэн үгс юм. Ангсоцийн үндсийг бүрэн эзэмшихгүйгээр эдгээр үгийг зөв
хэрэглэх арга байхгүй. Зарим тохиолдолд эдгээр үгний утгыг Хуучхэлийн үгээр юм уу, А
ангиллын үгсийн сангийн үгээр илэрхийлж болох юм, гэхдээ ингэхэд сунжирсан урт орчуулга
шаардагдах ба гаргах гэж буй утга санаа алдагдаж болох талтай.
Бүх нийлмэл үг Б ангиллын үгсийн санд багтана. Эдгээр үг нь хэлэхэд хялбар болгох үүднээс
нийлүүлсэн үгийн хоёр буюу гурван үеэс бүрдэнэ. Ингэж үүссэн үг нь нэр үг, үйл үг болох ба
жирийн дүрмийн дагуу ялгалагдана. Нэг тодорхой жишээ авья. Сайнбодох гэсэн үг бол
ойролцоогоор “тууштай” гэсэн утгатай бөгөөд үүнийг үйл үг гэж үзэх юм бол “тууштай байр
суурь баримтлах” гэсэн утга гарна. Энэ үгийг дараахи байдлаар ялгалж болно. Үүнд, нэр үгүйл
үг нь сайнбодох, өнгөрсөн цагт ба өнгөрсөн цагийн нөхцөлт үйл үг нь сайнбодсон, одоо
цагийн нөхцөлт үйл үг нь сайнбодсоор, хавсрал үйл нь сайнбодон, аман ярианы нэр үг нь
сайнбодогч болно. Б үгсийн сангийн үгийг гарал зүйн үндсэн дээр зохиогоогүй болно.
Шинээр бий болгосон үг нь үгсийн апь ч аймгийн үг байж болох ба тэдгээрийг гарал үүсэл
нь л тодорхой байх юм бол дуудахад хялбар байхаар бодож ямар ч аргаар хамаагүй зохиосон
байж болно. Гэмсэтгэхүй (Сэтгэхүйнгэм) гэхэд сэтгэхүй гэдэг нь үгийн төгсгөлд байхад
сэтгэхүйнцаг (Сэтгэхүйн Цагдаа) гэдэг үгэнд сэтгэхүй нь үгийн эхэнд байгаа бөгөөд цагдаа
гэдэг үгийн хоёрдахь үе нь гээгдсэн байна. Аятай дуудагдахыг хангах нь төвөгтэй байсан тул
тогтворжоогүй хэвт үг Б үгсийн санд А үгсийн сангаас өргөн дэлгэр болно. Жишээ нь
Яамүнэнтэй, Яамэнхтэй, Яамбаялагтай, Яамхайртай гэх нь дуудахад болхи дуулдах тул
Яамүнэн, Яамэнх, Яамбаялаг, Яамхайр гэдэг үгсийг үүсгэсэн болно. Зарчмын хувьд бол Б
ангиллын бүх үг ялгалагдах бөгөөд бүгд яг адилхан ялгалагдана.
Энэ хэлийг бүрэн дүүрэн эзэмшээгүй хүнд Б ангиллын зарим үгний утга санаа бараг
ойлгогдохгүй байдаг юм. Жишээ нь «Таймс» сонины тэргүүний жирийн өгүүлбэрийг аваад
үзье. «Хуучбодолтнууд Ангсоцод дотрооүлдуртай». Энэ өгүүлбэрийг хамгийн хялбар аргаар
Хуучхэлэнд буулгах юм бол. “Хувьсгалаас өмнө үзэл бодол нь тогтчихсон хүмүүс Английн
социализмын зарчмыг чин сэтгэлээсээ бүрэн дүүрэн хүлээж авч чадахгүй”. Гэхдээ л энэ нь