1984

“Цаазлалт их сайхан болсон. Миний бодоход тэдний хөлий нь боодог нь дэмий юм. Би
тэдний тэлчилж байгааг харах дуртай. Гэхдээ хамгийн гоё нь төгсгөл нь, тэдний бие нь
хөхөрчихсөн, хэл нь унжиж байхыг... Хөв хөх хэл гэж хэлмээр юм уу даа. Энэ надад үнэхээр
таалагдцаг юм” гэж Сайм мөрөөдөнгүй ярив.
Смит Сайм хоёр хоол зөөх тавиураа шургуулмагц дээр нь нормын хоол-ягаан саарал өнгөтэй
төмөр тавагтай шөл, зүсэм талх, жижиг дөрвөлжин бяслаг, «Виктори» гэдэг аяга хар кофе,
нэг ширхэг шахмал сахар орлуулагч тавьжээ.
"Тэнд теледэлгэцийн дор сул ширээ байна. Би жин аваад очьё” гэж Сайм хэллээ.
Жинийг нь бариулгүй шавар аяганд хийж өгөв. Тэр хоёр олон хүний дундуур чихцэлдсээр явж
төмөр ширээн дээр хоолоо тавилаа.
Ширээний нэг буланд ой гутам үнэртэй, хэн нэгний бөөлжис бололтой шөлний үлдэгдэл
байна. Смит жинээ авч хоромхон бодолхийснээ зүрхээ чангалан тос амтагдсан архиа нэг
мөсөн залгичихаад нүдэнд нь нулимс гүйлгэнэн өлссөнөө гэнэт мэдрэв. Тэрээр халбагаараа
шөлөө хутган идэж эхлэв. Шөлөн дотор нь улаавтар өнгөтэй дөрвөлжин юм байх нь махан
бүтээгдэхүүн бололтой юм. Мань хоёр тавагтай шөлөө дуустал үг дуугарсангүй. Тэр хоёрын
арын ширээнд Смитийн зүүн гар талд хэн нэгэн зогсоо зайгүй галуу ганганаж буй мэт ярих
нь олны яриан дотроос чанга дуулдана.
"Толины ажил хэр зэрэг явж байна?” гэж Смит шуугианаас болж дуугаа чангатган асуув.
“Удаан байна. Хавсралт нэр дээр ажиллаж байна. Гайхалтай сонин юм” гэж Сайм хариулав.
Сайм Шинхэлийг хөндөхөөр урам нь ороод төмөр тавгаа хажуу тийш нь болгон нэг гартаа
зүсэм талхаа, нөгөө гартаа бяслагаа аваад чанга хашгирахгүйн тулд Смитэд ойртож суулаа.
“Арван нэгдүгээр хэвлэл, бас төгсгөлийн хэвлэл юм. Бид хэлийг төгсгөлийн төлөвт нь
оруулж байна, хэн ч өөрөөр ярихгүй болох төлвийг бий болгоно. Үүнийг хийж дуусгамагц
чам шиг хүмүүс хэлийг бүр эхнээс нь дахин сурах хэрэг гарна. Бидний гол ажлыг шинэ үг
зохиох явдал гэж чи лав бодож байгаа байх аа. Огтхон ч тийм биш ээ! Бид үг устгаж байна:
өдөр бүр хэдэн арваар нь, хэдэн зуугаар нь шүү. Бид хэлийг араг ясанд нь хүртэл тайрч
байгаа. 2050 он гэхэд арван нэгдүгээр хэвлэлд орсон нэг ч үг хуучрахгүй”
Тэрээр талхаа ховдоглон ам руугаа чихэж идээд мэдэмхийрэн ярьсаар байх бөгөөд туранхай
бор нүүр нь гэрэлтээд, нүднийх нь дооглонгуй харц мөрөөдөмтгий харцаар солигдов.
“Үг устгана гэдэг гайхамшигтай сайхан хэрэг. Хогны гол үндэс нь үйл үг, хавсрал нэрэнд
байгаа нь мэдээж хэрэг ээ, гэхдээ зуу зуун илүү нэр үг бас байна. Зөвхөн ижил үгээр
зогсохгүй,эсрэг утгатай үг ч бий. Эцсийн бөлөгт зүгээр л бусад үгний эсрэг утгатай үг
байгааг зөвтгөх хэрэг байна уу? Үг өөрөө эсрэг үгээ агуулж байна. Жишээ нь”сайн” гэдэг үг
байна. “Сайн” гэсэн үг байхад “муу” гэсэн үг байхын хэрэг нь юу байна вэ? “бишсайн” гэхэд
л болно, энэ нь илүү дээр, энэ бол яг эсрэг утга нь, харин нөгөөх үг нь тийм биш юм. “Сайн”
гэдэг үгийн утгыг арай чанга гаргахад “онц сайн”, “Их сайхан” гэх мэт хэрэгцээгүй бүдэг