Bijlage: acta-1978.pdf - Kerkrecht

BIJLAGE 7b
Rekenschap terzake van gezang 30 (Lutherlied)
De auteur van deze berijming heeft o.m. als volgt suggesties, die hij in vergaderingen van commissie en
synode en ook overigens persoonlijk ontving, overwogen. De cijfers verwijzen naar coupletten, de letters
naar de achtereenvolgende regels binnen een couplet.
1 cd 'Hij helpt en redt uit alle nood/ die wij nu wedervaren'. Gestelde vraag: is dit correct Nederlands? Moet
het niet bijvoorbeeld zijn 'zoals wij wedervaren'? - Antwoord: 1. Van belang is dat de vertaling weergeeft het
duitse 'jetzt' ('nu'), desnoods voor de prijs van een taalkundige onregelmatigheid;
2. In deze bewust gehandhaafde onregelmatigheid ligt een dubbele gedachte, nl. a. 'zoals wij ervaren', b. 'die
ons wedervaart'.
3. In de bondige taal van een gedicht is zo'n inconsequentie verantwoord wanneer zij dient om het gezongene
een grotere zeggingskracht te verlenen, temeer waar de kracht van een origineel (Luther) daarin beter doorklinkt;
4. Een dergelijke minder gebruikelijke manier van verwoording bevordert het - juist bij herhaling - 'zingend
nadenken' over de inhoud; het lied krijgt er meer diepgang door dan bij een zg. 'vlottere' zegging.
2 f 'dat Christus is die Man'. Vraag: klopt dit op het Duits in regel c 'der rechte Mann', daar 'Mann' in dit oude
Duits zoveel als 'held' betekent? Antwoord: reeds uit de hoofdletter in het Nederlands blijkt dat meer bedoeld
is dan 'man' in onderscheid van 'vrouw', resp. 'man' als persoon; terdege is bedoeld het element van 'held
(Held)' te verklanken. Het accent dat 'Man' in de melodie krijgt suggereert bovendien vanzelf die
'meerwaarde'. De auteur heeft gedacht aan Openb. 12 : 5; die associatie klinkt onwillekeurig mee in 2 f.
3 b 'belust om te verslinden' zou taalkundig correcter luiden: 'belust (om) ons te verslinden'. Antwoord: het
weglaten van 'ons' is weer een opzettelijk gehandhaafde taalkundige onregelmatigheid die méér zegt dan een
zg. 'correcte' formulering. De regel heeft nu een meer absolute klank die beantwoordt aan de tendens van het
origineel ('und wollt uns gar verschlingen'); de duivel is belust (er op uit) te verslinden ook 'überhaupt' - en
dan zijn in deze contekst uiteraard bijzonder zijn doelwit de christgelovigen die in regel a. reeds zijn
genoemd, vgl. weer c vv.
3 c en d 'mag' en 'mogen'; is dit niet te zwak? moet niet met meer zekerheid en stelligheid worden gesproken
(bijv. 'wij zullen het toch winnen'). - Antwoord: expres is in d het bescheiden, behoedzame 'mogen' gekozen
dat te sterker spreekt naast het (wat anders functionerende, meer normatieve) 'mag' in c. Bovendien is het
nederlandse 'zullen' nadrukkelijker dan het duitse 'soll'. Met 'zullen' krijgen we weer de hoogdravende,
militante, zelfovertuigende toon die wel de oude berijming, maar nu juist niet Luthers bescheiden lied
kenmerkte.
3 h; is 'binden' niet te vervangen door het bekende 'vellen'? Regel h hoeft niet te rijmen op b en d (vgl.
Luther). - Antwoord: het nederlandse 'vellen' bevat nadrukkelijker de (op zichzelf waardevolle) juridische
notie van 'vonnis vellen' dan het duitse 'fállen' (= doen vallen; vgl. rapport Hattemse deputaten, in Acta
Kampen, pag. 363). 'Binden' lijkt in deze contekst een goede oplossing; het rijm op b en d is niet nodig, maar
geeft in een nederlandse tekst iets meer consistentie aan de coupletbouw, wanneer zij een enkele maal en dan
nog soepel wordt toegepast. - Intussen achtte de auteur een suggestie als deze wel zo de moeite waard dat hij
er extra lang over heeft nagedacht; hij besloot toch dat het beter kon blijven bij wat het was.
4 a en b: de duitse tekst kan ook anders worden geïnterpreteerd. Over de betekenis van het 'und kein Dank
dazu haben' is eindeloos gediscussieerd. In zo'n geval is het wijs een niet geprononceerde en niet te scherp
voor één opvatting kiezende weergave te hanteren; 'wat zij ook ondernemen' lijkt de tendens van het
origineel goed en voorzichtig te benaderen. Overigens zijn met betrekking tot deze regel vele alternatieven
geprobeerd; toch met het resultaat van handhaving, inclusief (ook juist vanwege het 'compromis' karakter dat
een voordeel is van deze zegging.
4 g zou taalkundig incorrect zijn; je werft bijv. soldaten, en je verkrijgt (o.d.) gewin. - Antwoord: taalkundig
kán het toch, en het heeft weer het voordeel van de ietwat dubbele zegging in énen. Bovendien is het woord
onderdeel van een opzettelijk 'woordspel' (werven - erven, Hij - wij) dat dichterlijke waarde heeft voor de
zang der gemeente.
Dit laatste leidt tot een opmerking die veel van bovenstaande raakt en nog meer dat ongenoemd bleef: elke
ook kleine verandering tast de structuur van het geheel aan, reeds doordat de ene klank de andere bepaalt; de
relatie bijv. tussen a-, o- en andere vocalen hoort tot de essentie van deze vertaling/berijming.