Toepassingsmogelijkheden van het elektronisch toezicht in het ...

EINDCONCLUSIES
Een eerste belangrijk objectief dat met de invoering van het elektronisch toezicht wordt
nagestreefd, bestaat erin een bijdrage te leveren in de strijd tegen de overbevolking van
de gevangenissen. Waar doorgaans in meer algemene termen over de overbevolking in
de gevangenissen wordt gesproken, verwijst men in dit verband meer specifiek ook veelal
naar het percentage beklaagden binnen de globale gevangenispopulatie. De
gevangenisoverbevolking is een problematiek die in ons land al vele jaren aansleept, doch
het is eveneens een fenomeen dat zich ook in vele andere landen sterk doet gevoelen.
Gelet op de sterke impact van deze problematiek op de concrete intramurale
leefomstandigheden van gedetineerden, de werklast van het gevangenispersoneel, de
veiligheid binnen de inrichtingen, etc., is het niet verwonderlijk dat het thema van de
overbevolking een prominente plaats heeft verworven binnen de officiële discoursen, in
binnen- en buitenland en op supranationaal niveau. Niettemin moet worden opgemerkt
dat de overbevolking in wezen een ‘construct’ is, en in feite louter verwijst naar een
bestaande wanverhouding tussen enerzijds de op een gegeven ogenblik aanwezige
gedetineerdenpopulatie en anderzijds de op dat moment beschikbare gevangeniscapaciteit.
Overbevolking doet zich dan voor wanneer de populatie de voorziene capaciteit
overschrijdt. Problemen van overbevolking kunnen als zodanig worden tegengegaan door
in te spelen op de omvang van de gedetineerdenpopulatie en/of de gevangeniscapaciteit.
Om te komen tot een vermindering van het aantal gedetineerden kan zowel worden
ingegrepen op de instroom in de gevangenissen als op de duur van de detentie. De
omvang van de gevangenispopulatie wordt inderdaad niet enkel bepaald door het aantal
gedetineerden dat in de gevangenissen wordt opgesloten maar ook door de duur van hun
verblijf. Dergelijke ingrepen – hetzij wettelijke, hetzij meer praktische - dienen of hoeven
zich zelfs niet uitsluitend te beperken tot de populatie beklaagden maar kunnen ook
andere deelpopulaties (zoals veroordeelden, geïnterneerden) viseren. Een andere
mogelijke optie – vaak weliswaar bekritiseerd vanuit welbepaalde hoek – betreft een
uitbreiding van de beschikbare gevangeniscapaciteit: deze richting wordt thans vanuit
politieke hoek ingeslagen om het hoofd te kunnen bieden aan de sterke toename van de
gevangenispopulatie tijdens de afgelopen decennia 437 . Hoewel deze optie de – parallelle –
invoering van reductionistische maatregelen niet uitsluit, wordt tegen
capaciteitsuitbreiding niettemin dikwijls aangevoerd dat het niet strookt met de ‘ultimum
remedium’-gedachte die in vele officiële beleidsteksten ten aanzien van de
gevangenisstraf (maar ook het gebruik van de voorlopige hechtenis) wordt uitgesproken,
en dat de bijkomende capaciteit snel opnieuw zal worden ingevuld.
In voorliggend onderzoek is de problematiek in verband met de invoering van het
elektronisch toezicht in het kader van de voorlopige hechtenis (als detentievervangende
maatregel) in eerste orde bekeken vanuit zijn mogelijke bijdrage om de
gevangenispopulatie (met name de populatie beklaagden) onder controle te brengen. Het
is vanuit die optiek dat de onderzoeksopdracht tot stand kwam, aansluitend bij hetgeen de
vroegere minister van Justitie Jo Vandeurzen in zijn beleidsnota met betrekking tot de
voorlopige hechtenis verkondigde. Zo werd in deze beleidsnota, als één van de
mogelijkheden om de voorlopige hechtenis te “optimaliseren”, verwezen naar “(…) de
437 Zie in dit verband het ‘Masterplan 2008-2012 voor een gevangenisinfrastructuur in humane
omstandigheden’ dat op 18 april 2008 door de Belgische regering werd goedgekeurd.
240