2 Artikel 82 EG-verdrag <strong>en</strong> artikel 24 Mededingingswet verbiedt onderneming<strong>en</strong>om misbruik te mak<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> economische machtspositie. De<strong>en</strong>ige uitzonderingsbepaling die geldt voor het verbod om misbruik temak<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> economische machtspositie is de uitzonderingsbepalingvan de taak van algeme<strong>en</strong> economisch belang. Met betrekking tot artikel82 EG-verdrag is deze uitzondering terug te vind<strong>en</strong> in artikel 86 lid 2 EGverdrag<strong>en</strong> voor het Nederlandse mededingingsrecht in artikel 24Mededingingswet.3 Kracht<strong>en</strong>s de Conc<strong>en</strong>tratieverord<strong>en</strong>ing van de EG 137 <strong>en</strong> de artikel<strong>en</strong> 26e.v. van de Mededingingswet moet<strong>en</strong> conc<strong>en</strong>traties (fusies e.d.) die bepaaldedrempelwaard<strong>en</strong> betreff<strong>en</strong>de de omzet overschrijd<strong>en</strong>, word<strong>en</strong> aangemeldbij de Commissie respectievelijk bij de d-g NMa.Wat de toepassing van het mededingingsrecht in de zorgsector betreft,bestaat verreweg de meeste ervaring met de toepassing van het kartelverbod.Vooral de d-g NMa heeft sinds de inwerkingtreding van de Mededingingswetdit verbod met <strong>en</strong>ige regelmatig toegepast op overe<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> uit dezorg. 138reeks Kanteling<strong>en</strong>70Verbod<strong>en</strong> afsprak<strong>en</strong>Uit de besluitpraktijk blijkt dat de d-g NMa vooral opgetred<strong>en</strong> heeft teg<strong>en</strong>mededingingsbeperk<strong>en</strong>de afsprak<strong>en</strong> die (para)medische vrije beroepsbeoef<strong>en</strong>ar<strong>en</strong>als zorgaanbieders hebb<strong>en</strong> gemaakt. Dit optred<strong>en</strong> was ook met namevan belang voor de ziek<strong>en</strong>fonds<strong>en</strong>, daar deze afsprak<strong>en</strong> rechtstreeks vaninvloed war<strong>en</strong> op de wijze waarop deze zorgaanbieders optrad<strong>en</strong> op de zorginkoop<strong>markt</strong>teg<strong>en</strong>over de ziek<strong>en</strong>fonds<strong>en</strong>. In de terminologie van deZiek<strong>en</strong>fondswet: op regionaal niveau werd<strong>en</strong> afsprak<strong>en</strong> gemaakt over deinvulling van de medewerkersovere<strong>en</strong>komst<strong>en</strong>. De vrije beroepsbeoef<strong>en</strong>ar<strong>en</strong>steld<strong>en</strong> zich als collectief op teg<strong>en</strong>over e<strong>en</strong> ziek<strong>en</strong>fonds bij de onderhande-137 Verord<strong>en</strong>ing 4064/89 van de Raad betreff<strong>en</strong>de de controle op conc<strong>en</strong>traties vanonderneming<strong>en</strong>, Pb. 1989, L395/1.138 Zie voor e<strong>en</strong> beschrijving van de besluitpraktijk van de NMa in de zorgsectoronder andere: P.B. Gaasbeek, Mededingingswet <strong>en</strong> de zorgsector, in: J.W. van deGrond<strong>en</strong> <strong>en</strong> K.J.M. Mortelmans (red.), Mededinging <strong>en</strong> niet-economische belang<strong>en</strong>,Dev<strong>en</strong>ter, 2001, p. 59 e.v.; S.M. Evers <strong>en</strong> I.J. van d<strong>en</strong> Berge, Mededingingsrechtelijkeontwikkeling<strong>en</strong> in de gezondheidszorg, Tijdschrift voor Gezondheidsrecht 2001, p.368 e.v.; J.K. de Pree <strong>en</strong> D.J.M de Grave, De NMa <strong>en</strong> <strong>markt</strong>werking in de zorg: e<strong>en</strong>impressie, Actualiteit<strong>en</strong> Mededingingsrecht, 2001 . 33 e.v.; A.W. Kist <strong>en</strong> H. Akyürek-Kievits, De rol van de NMa in de gezondheidszorg, ESB Dossier <strong>Zorg</strong>vuldig vernieuw<strong>en</strong>,14 juni 2001, p. D30 <strong>en</strong> D31 <strong>en</strong> J.W. van de Grond<strong>en</strong>, Mededingingsrecht <strong>en</strong>gezondheidszorg, Markt <strong>en</strong> Mededinging, 2001, p. 267 e.v.
ling<strong>en</strong> over het medewerkerscontract. Dit blok is door de d-g NMa uite<strong>en</strong>gespeeld. Collectieve afsprak<strong>en</strong> over tariev<strong>en</strong> 139 alsmede over het vestigings<strong>en</strong>spreidingsbeleid 140 zijn door d-g NMa in strijd met het kartelverbodbevond<strong>en</strong>; tev<strong>en</strong>s was de d-g NMa niet bereid e<strong>en</strong> ontheffing te verl<strong>en</strong><strong>en</strong>. 141De NMa beschouwde de afsprak<strong>en</strong> over het tarief <strong>en</strong> over het vestigings- <strong>en</strong>spreidingsbeleid als horizontale prijsafsprak<strong>en</strong> respectievelijk als <strong>markt</strong>verdelingsafsprak<strong>en</strong>,hetge<strong>en</strong> in het mededingingsrecht ernstige sch<strong>en</strong>ding<strong>en</strong>van het kartelverbod oplever<strong>en</strong>; deze beperking<strong>en</strong> word<strong>en</strong> beschouwd alshard core-restricties. 142 Dit beleid van de d-g NMa dwingt de vrije beroepsbeoef<strong>en</strong>ar<strong>en</strong>om zelfstandig met de ziek<strong>en</strong>fonds<strong>en</strong> te onderhandel<strong>en</strong> over de139 Er werd afgesprok<strong>en</strong> niet te contracter<strong>en</strong> onder het maximumtarief dat goldkracht<strong>en</strong>s de Wet Tariev<strong>en</strong> Gezondheidszorg.140 Het vestigings- <strong>en</strong> spreidingsbeleid werd vaak op landelijk niveau ontwikkelddoor de beroepsgroep <strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s op regionaal niveau uitgevoerd. Op grond vandit beleid werd aan de hand van kwantitatieve norm<strong>en</strong> die verband hield<strong>en</strong> met dehoeveelheid inwoners of patiënt<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> bepaald gebied beslot<strong>en</strong> of e<strong>en</strong> zorgaanbiederzich mocht vestig<strong>en</strong> in dat gebied. Op regionaal niveau werd meestal e<strong>en</strong> commissieingesteld, waarin verteg<strong>en</strong>woordigers van de beroepsgroep <strong>en</strong> van e<strong>en</strong> zorgverzekeraarzitting hadd<strong>en</strong>. Dit private orgaan, meestal Commissie van Overleg gehet<strong>en</strong>,wees in geval van e<strong>en</strong> vacature de vrijgekom<strong>en</strong> plaats toe e<strong>en</strong> toetred<strong>en</strong>de zorgaanbieder.Indi<strong>en</strong> er ge<strong>en</strong> vacature was, verle<strong>en</strong>de het ziek<strong>en</strong>fonds op instigatie vande Commissie van Overleg, dus op instigatie van het zitt<strong>en</strong>de led<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> beroepsgroep,het verzoek van e<strong>en</strong> nieuwkomer om e<strong>en</strong> medewerkersovere<strong>en</strong>komst te sluit<strong>en</strong>af. In de individuele medewerkersovere<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> die de vrij beroepsbeoef<strong>en</strong>ar<strong>en</strong>met e<strong>en</strong> ziek<strong>en</strong>fonds slot<strong>en</strong>, werd het private vestigings- <strong>en</strong> spreidingsbeleid van toepassingverklaard.141 Zie bijvoorbeeld het Besluit van de d-g NMa in zaak 407/882, Amicon van 18 juni1999; het Besluit in deze zelfde zaak g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> in bezwaar op 13 december 2000, hetBesluit van de d-g NMa in zaak 767/141, <strong>Zorg</strong> <strong>en</strong> Zekerheid <strong>en</strong> Theo de Graaf brill<strong>en</strong>van 19 april 2000; het Besluit van de d-g NMa in zak<strong>en</strong> 590 <strong>en</strong> 1972 / Amicon<strong>Zorg</strong>verzekeraar – Vrijgevestigd Fysiotherapeut (ontheffing) <strong>en</strong> in zaak 1570, Sandersv. Amicon <strong>Zorg</strong>verzekeraar (klacht) van 15 december 2000; het Besluit van de d-g NMain zaak 537, Landelijke Huisarts<strong>en</strong> Ver<strong>en</strong>iging van 11 april 2001 <strong>en</strong> het in bezwaarg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> Besluit in het LHV-dossier (zaak 2513) van 21 december 2001 <strong>en</strong> het Besluitvan de d-g NMa in zaak 912, CZ-Apotheker van 6 juli 2001. Zie ook randnummers102-105 van de Richtsnoer<strong>en</strong> voor de zorgsector van de NMa.142 Zie W. van Gerv<strong>en</strong>, L. Gysel<strong>en</strong>, M. Maresceau <strong>en</strong> J. Stuyck, Kartelrecht IIEuropese Geme<strong>en</strong>schap, Dev<strong>en</strong>ter 1997, p. 429 e.v. <strong>en</strong> P.J. Slot, Ch.R.A. Swaak <strong>en</strong>S.A.C.M. Lavrijss<strong>en</strong>, Inleiding mededingingsrecht, tweede druk, D<strong>en</strong> Haag, 2002,p. 98.<strong>Zorg</strong> <strong>tuss<strong>en</strong></strong> <strong>lidstaat</strong> <strong>en</strong> <strong>interne</strong> <strong>markt</strong>71